Sis Matthé is al geruime tijd actief in het kunstenaarsmilieu, als
vertaler, als muzikant, als schrijver. Hoewel Persoonlijk geraakt zijn officiële debuut is, circuleert zijn naam
al langer in het kringetje van maatschappijbetrokken dichters. Deze bundel is
overigens al eerder op kleine schaal verspreid in een semi-bibliofiele uitgave,
en een aantal teksten verscheen in tijdschriften.
In feite is de kaft al typerend
voor wat de dichter bezighoudt. De ‘t’ van ‘geraakt’ is immers letterlijk losgeraakt
van de overige letters, en de dubbele ‘aa’ van dat woord is afgedrukt als een
soort van brilletje. ‘Geraakt’ krijgt daardoor een meervoudige betekenis: het
betekent niet enkel ‘gefascineerd’ maar ook letterlijk ‘aangeraakt’ en zelfs
‘getroffen’. Wat op het eerste gezicht niet meer dan een typografisch
fantasietje lijkt, is dus symptomatisch voor wat de dichter met dit project
beoogt. Het lyrische ik is in deze verzen geobsedeerd door zijn eigen persoon,
maar van egocentrisme is in het geheel geen sprake. Integendeel, de
kwetsbaarheid en de onmacht van de mens vandaag wordt nietsontziend gefileerd
en uiteengezet.
Dat gebeurt in een aantal
titelloze reeksen die verschillende gestalten van dat subject laten zien. In
eerste instantie is er het lyrische ik, de genadeloze zelfanalyse die vooral
resulteert in negatieve gevoelens, in het besef van een existentieel tekort en
een toenemende frustratie. Dat gaat gepaard met een sterk gevoel van
lichamelijkheid, waarbij het ik onophoudelijk geconfronteerd wordt met
lijfelijke ongemakken en zichzelf als geheel daarbij dreigt te verliezen. Die
ervaring van wat in de psychoanalyse een verbrokkeld lichaam wordt genoemd gaat
niet verwonderlijk gepaard met een desintegratie van de taal. Ook de woorden bieden
geen houvast, geen vaste plaats waar een ik kan schuilen.
De tweede afdeling verandert het perspectief door de
concentratie op een jij. Hier ontstaat een soort van meer afstandelijke blik op
het individu wat resulteert in abstractere formulering om die fundamentele
onaangepastheid en vervreemding te analyseren. Ten slotte is er een groep
gedichten waarin een collectief wij aan het woord komt. Van een collectief
groepsbesef of solidariteit is evenwel geen sprake, want het betreft de stemmen
van outcasts die evenzeer hun machteloosheid uitdrukken in een dynamiek die hen
grotendeels ontgaat. In een soort van coda komen al die stemmen dan samen om
hun onmacht uit te schreeuwen, maar in de slotregels wordt ironisch opgemerkt
dat daardoor de bloeiende bloemen uit het gezichtsveld zijn verdwenen. Het
lijkt er zo op alsof het ik zich uiteindelijk bewust wordt van zijn eigen
solipsisme en de noodzaak om terug aansluiting te zoeken bij de werkelijkheid
van alledag.
Matthé
weet die pessimistische problematiek indringend op de lezer over te brengen
door een schier eindeloze variaties op enkele patronen. Syntactisch valt op hoe
hij de spreekinstantie als het ware naar de zijlijn verschuift en hoe de
verbrokkeling van de versregels en de leestekens de stotterende ontreddering
als het ware extra ondersteunt. Bij momenten herinnert deze poëzie aan het werk
van een dichter als Pernath, maar dan zonder het radicale hermetisme. Op die
manier aarzelt deze bundel tussen enerzijds een verbrokkeling die de
transparantie van de taal in het geding wil brengen maar anderzijds toch de
paradoxale drang om gelezen en begrepen te worden. Het is een boeiend
experiment, ook al heeft de lezer na een aantal bladzijden echt wel door waar
het de dichter om te doen is en zou de bundel aan intensiteit gewonnen hebben
bij een (nog) strengere selectie.
Sis Matthé: Persoonlijk
geraakt, Het balanseer, Gent 2019, 54 p. ISBN 9789079202591. Distributie EPO
deze pagina printen of opslaan