Vertaald proza
BOEKEN NR. 4, APRIL 2024
Susan Taubes: Treurzang voor Julia
door Katja Feremans
Van de Hongaars-Amerikaanse Susan Taubes (1928-1969)
verscheen in 2022 Scheiden,
de vertaling van haar tot dan toe enige gepubliceerde roman, Divorcing
(1969). Dit is het zowel aangrijpende als humoristische relaas van Sophie Blind.
Als dochter, echtgenote, moeder, minnares en schrijfster ligt ze met zichzelf
in de knoop. De roman is sterk autobiografisch ondanks het onmogelijke
vertelperspectief: Sophie beleeft haar verhaal vanuit het hiernamaals. De dood
heeft in Scheiden iets ongedwongens, maar rond die luchthartige toets kwam
algauw een zweem van bitterheid te hangen, doordat Susan Taubes amper een week
na de publicatie van dit boek zelfmoord pleegde.
Treurzang voor Julia
schreef ze zes jaar eerder al. Pas in 2023 raakte het manuscript weer uit de
vergetelheid. Ook in deze roman heeft Susan Taubes gekozen voor een aparte
vertelstem. De ik-figuur houdt naar eigen zeggen het midden tussen een
geestelijk wezen, een hemelse vonk en een gevallen engel. Als een parallel
bewustzijn is hij in het lichaam van Julia Klopps ingekwartierd. Nu eens meent
hij de hoeder te zijn van haar haar ziel, dan weer waant hij zich zowaar haar schepper.
Hij bericht over haar en over hun band in vijf bedrijven. Die beslaan Julia’s kindertijd,
haar tienerjaren, het huwelijk/moederschap, haar overspel en tot slot haar
verdwijning uit het leven van de verteller.
Julia groeide op in een landhuis
hoog boven een stad met uitzicht op een klein bos en uitgestrekte grasduinen
die afliepen naar zee. Vader en moeder Klopps zaten vaak urenlang met de
starheid van wassen beelden hun tijd uit tussen hun opgezette dieren in de woonkamer.
Het was dan ook vooral de verteller die Julia in de gaten hield en zag hoe ze in
haar puberjaren flikflooide met de zoon van de tuinman en haar bejaarde
pianoleraar verleidde. Op haar vijftiende werd ze na het kerstbal van de
burgemeester ontmaagd door Bruno, een soldaat met verlof. Vervolgens kwam Peter
Brody in haar leven, een brave man met een passie voor scheepsbouw. Ze trouwden
en kregen na drie dochters ook nog een zoontje.
De verteller leefde op gespannen
voet met Julia’s vrouwelijkheid. Als ze die uitspeelde om een man het hoofd op
hol te brengen, ontsteeg ze namelijk aan zijn invloed. Verder zag hij haar beeld
vervagen door het verdriet, de verbittering en de heimelijke onvrede, waaraan
ze als echtgenote en moeder ten prooi viel. Zijn ultieme uitweg om haar weer te
doen opbloeien, was eerder een wanhoopspoging: ‘Ik zal Julia door Paul Holle
doen herleven. Nog eenmaal probeer ik haar tevoorschijn te roepen met de naam
van haar geliefde, haar terug te lokken.’ En zo straalde Julia rond haar
dertigste heel even nog in het licht van een overspelige hartstocht. Toen die
gedoofd was, deemsterde ze volledig weg.
Treurzang voor Julia ontleent
zijn excentrieke aura aan de paternalistische verteller. Die gelooft dat hij
een sturende hand heeft in wat zijn zelfverklaarde pupil overkomt en brengt verslag
uit over haar lotgevallen met een cynisch-komisch timbre. Dit alles hoor je bijvoorbeeld
in de volgende scène waarin hij de verwikkelingen overdenkt, mocht Julia zich overgeven
aan seriële monogamie:
‘Ze mag in de loop van de tijd de naam van twintig
echtgenoten aannemen, maar welke van de twintig zou ze voor de eeuwigheid
dragen? […] Maar bij wie zal ze in het graf liggen wanneer de tijd gekomen is
en de naar hun eind gesnelde uren voorgoed verzameld en verzegeld worden in één
eeuwigdurend moment? Met het hele zooitje ter aarde besteld in een
gemeenschappelijk graf? Peter rechts van haar, Paul links, met Bruno (het bloed
van haar maagdelijkheid op zijn geweten!) en nog een stuk of wat onbekende
soldaten opgestapeld aan de voet van het graf? Monsterlijk!’
Als twee zijden van eenzelfde
medaille belanden de verteller en Julia uiteindelijk samen in de wurggreep van
de heersende maatschappelijke verwachtingen en genderpatronen. De vaak
seksistische oprispingen van de verteller helpen haar niet om los te komen van
het toenmalige verstikkende vrouw-aan-de-haard-ideaal. Murw geslagen begraaft Julia
haar eigen verzuchting naar een groter en meeslepender bestaan. In die clash zit
het eigenlijke drama van deze origineel gebrachte klucht.
Susan Taubes: Treurzang voor Julia,
Oevers, Zaandam, 2024. 222 p. ISBN: 9789493290846. Vertaling van Lament
for Julia door Janneke Van der Meulen. Distributie De Wolken
deze pagina printen of opslaan