Het leven van een joodse student in Roemenië
was al in de jaren ‘20 bepaald geen pretje. Dat wordt griezelig duidelijk uit
de grotendeels autobiografische roman Sinds
tweeduizend jaar van de Roemeense schrijver Mihail Sebastian (echte naam:
Iosif Hechter). Het boek verscheen voor het eerst in 1934, werd al lang geleden
in het Frans vertaald. Na een recente succesvolle Engelse versie ligt nu ook de
eerste - uitstekende – Nederlandse vertaling in de rekken. Dat is geen dag te
vroeg. In tijden van opkomende populisme en religieuze spanning wordt duidelijk
hoe discriminatie en jodenhaat achter elke hoek van de straat kan loeren.
Het
hoofdpersonage – Sebastian dus - wordt voortdurend gepest door zijn
medestudenten op de universiteit maar ook door wildvreemde passanten op straat.
‘Eruit’, roepen ze hem achterna. Of: ‘Dood aan de joden!’. Zijn joodse vrienden
tellen de keren dat ze klappen krijgen. ‘Iedere uitgestoken hand kon een klap
zijn’.
Door
allerlei wandelingen en ontmoetingen waarover de auteur bericht, galmt weinig
bitterheid maar wel trieste angst. ‘Het ergste is niet dat drie jongens op een
straathoek ‘dood aan de joden’ kunnen gaan staan roepen, maar dat hun
geschreeuw onopgemerkt blijft, zonder op verzet te stuiten, als het gerinkel
van een tram.’ Tegelijk relativeert hij de vele verwensingen. ‘Sinds 2000 jaar
probeert [de schoenmaker] me de reden van onze vervolging uit te maken’.
Tragisch wordt het
verhaal als blijkt dat zelfs dichte vrienden, zoals de enigmatische Fransman
Maurice of zijn favoriete professor, evengoed antisemitische trekken te
vertonen. En even bijzonder is dat Sebastian zelf soms antisemitisch uit de
hoek kan komen. ‘Ik heb ook een antisemitische setem, waarmee ik converseer
tijdens mijn urenlange overpeinzingen’, zegt hij.
Als lezer kijk je echter zodanig
uit naar de passages waarin Sebastian over de moeilijkheden als jood in
Roemenië en Parijs vertelt, dat de pagina’s waarin hij het over zijn ‘gewone’
leven heeft, soms gaan vervelen. Niettemin is het beklemmend hoe een verhaal
als Sinds tweeduizend jaar de
profetische voorbode blijkt van de gruwelen die de joden in de Tweede
Wereldoorlog meemaakten. Sebastian overleefde die oorlog, maar kwam in 1945 om
bij een verkeersongeval.
Mihail Sebastian: Sinds
tweeduizend jaar, De Bezige Bij Amsterdam, 2018, 318 p. ISBN 9789403122700.
Vertaling van De douǎ mii de ani door Jan Willem Bos. Distributie Standaard
Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan