Veelzijdig uitvoerend artiest Wim Opbrouck raakte op enig moment gefascineerd door de bultrug, ‘de bijna grootste van allemaal’ en de ‘monarch der zeeën’. Er is ook best aanleiding voor. Net als hijzelf is de bultrug een zanger, maar dan met een diep mysterie: hij kan over enorme afstanden soortgenoten bereiken. Ondanks zijn geweldig grote lijf zingt hij eigenlijk maar een kwetsbaar lied, 20 herz maar. En ondanks dat lijf is hij een sierlijke danser, de toeristen zien hem graag ‘optreden’.
Opbrouck kruipt in dit lange gedicht/libretto in de huid van het dier. De bultrug is de ik, die vertelt over zijn plaats in de zee, zijn voedsel, hier en daar liederen oppikkend van meerminnen en zeemannen. En ja, op een dag ontmoet hij het perfecte vrouwtje (‘nooit eerder was zout zo zoet’). Ze zijn niet voor niets zoogdieren, ‘So let’s do it like they do on the Discovery Channel’. Hun kalf krijgt de prachtnaam Herman Melville. Als vrouw en kind vertrokken zijn, lonkt de verlossing van het eeuwige duister, maar net op tijd bedenkt hij zich en zwemt hij naar het licht. Na jaren treedt hij nog een keer glorieus op:
‘Er bestaat geen mooiere laatste buiging
naar het publiek dan het lome,
rustige opheffen, omflappen en
omlaag verdwijnen van een bultrugstaart
In het water
daarna valt het doek.’
Het lied van de bultrug verschijnt
gelijktijdig met Opbroucks novelle Hij wist het niet meer. De
twee boeken werden gemaakt in samenwerking met stichting TeGek!?, allebei het
jaarthema depressie benaderend. Ze verwijzen niet alleen met de covers naar
elkaar, Opbrouck noemt in de novelle zijn hoofdpersoon, de acteur Willem De
Wachter, op een bepaald moment een gestrande walvis, en Willem leest over hoe
de bultrug zijn prooi vangt. Willem wordt qua lijf ook vergeleken met een
bultrug: hoe is het mogelijk dat beiden zo lichtvoetig kunnen dansen en zingen!
Ook de opbouw is opvallend gelijk. Net als de bultrug zakt Willem naar de
bodem, waar het gezang niet meer hoorbaar is, en heeft hij de neiging daar te
blijven en er maar mee op te houden. Beiden keren gelouterd terug, en halen
uiteindelijk buigend hun applaus. Er zijn natuurlijk ook verschillen. Ze zijn allebei zanger, danser en kunstenaar, maar Willem is acteur, de bultrug niet:
‘er is niets voorbedachts aan mijn handelingen
ik probeer mijn publiek niet te behagen
mijn kunst is geen kunstje
ik doe niet alsof
het is de natuur
de biologie laat mij de dingen doen’
Verschil is ook dat de bultrug uiteindelijk strandt (ook een spektakel!) en doodgaat.
‘Gestrand op het strand
open ik één oog
ik weet wat er zal gebeuren
binnen enkele uren zal ik bezwijken
onder mijn eigen gewicht
onder de schade van de branding’
Eigenlijk is dit stranden onverklaarbaar, Opbroucks tekst suggereert voorzichtig dat het met onoplettendheid (door de ouderdom?) te maken heeft. Maar de lezer blijft niet verdrietig achter. In de verte hoort de bultrug het lied van de volgende generatie.
Het lied van de bultrug is werkelijk prachtig geïllustreerd. De prenten van Bruno Vergauwen leunen (uiteraard zou je zeggen) sterk op blauwgroenen en -grijzen, maar soms gloeien er kleuren op. Zoals diep onder water, bij de anemonen en de koudwaterkoralen, en als de bultrug op het strand ligt. En we zien een grote roze inktvis (het lievelingseten van de bultrug) richting gulzige bek gaan. Prachtig wordt het moment weergegeven dat de bultrug het dreigt op te geven: klein, slap en moedeloos hangt hij nog maar heel zwakjes uitgelicht in het diepe zwart, dat zich over beide pagina’s uitstrekt. Nog twee keer overschrijdt een prent de linker pagina (de tekst staat steeds rechts). Als moeder en kind vertrekken, gaat hun lijf over in het wit van de tekstpagina. En als de bultrug de weg kwijt is, zijn beide pagina’s in mist gehuld. Vergauwen is ook verantwoordelijk voor het fraaie binnenwerk en de schutbladen, die schitteren in eenvoud en suggestie.
Een geslaagd project. Het lied van de bultrug en Hij wist het niet meer zijn prima apart te genieten, maar nog mooier gaan ze samen. Er was overigens nog een derde onderdeel. Het lied van de bultrug wordt in het colofon het libretto voor Opbroucks theatervoorstelling Het lied van de walvis, ook in samenwerking met TeGek!?, genoemd. Opbrouck speelde deze voorstelling de afgelopen maanden.
Wim Opbrouck, Bruno Vergauwen: Het lied van de bultrug, Manteau, Antwerpen 2022, 48 p. : ill. ISBN 9789022338698. Distributie Standaard Uitgeverij
© 2024 | MappaLibri