'Schuld' is een
thematiek die over Renate Dorresteins hele oeuvre heen gebeiteld staat. En
altijd heeft het met de dood te maken. Ze stuurt haar personages steevast de
wereld in met de idee dat ze een schuld hebben in te lossen, een niet bestaande
schuld daarenboven. Een volstrekt zinloze en onmogelijke opdracht, die
niettemin een obsessie wordt en daardoor ook potentieel destructief.
Volgens Phinus verloopt het leven
volgens de natuurlijke orde der dingen. Toen hij trouwde met Franka zou hij
voor haar en voor Jem, haar zoontje, een fundament van hun bestaan worden. Ze
zouden een gezin vormen tot de dood hen zou scheiden. Zijn dood, wel te
verstaan, of die van Franka, want zo is het leven. Phinus is als wees opgevoed
door zijn twee tantes, die in de overtuiging dat een kind vastigheid behoeft,
achter de schermen zorgden dat de werkelijkheid zich ordelijk en met regelmaat
aan hem voordeed. En nu is hij fabricant van spelletjes: de regels bepalen hoe
het spel verloopt, als je ze overtreedt, werkt het niet en krijg je chaos
eerste klas.
En dat is precies wat er zich in de werkelijkheid voordoet. Door een stom
toeval laat Jem het leven. Hij heeft zijn vriendinnetje meegenomen naar een
discotheek -- op Phinus' aanraden; als je een meisje wil versieren is de
discotheek the place to be -- en wordt daar door een wild in het rond vurende
dronkenman doodgeschoten. Uitgerekend hij. Dat dit een vreselijk toeval zou
zijn, gaat er bij Phinus niet in. Hier heeft iemand schuld aan, en wie kan dat
anders zijn dan hij? De wereld wordt een mijnenveld, bij elke stap die hij
doet, dreigt Phinus onderuit gehaald te worden. Franka wil rouwen, over Jem
praten, hij kan het niet, want bij elke herinnering neemt zijn overweldigende
schuldbesef nog toe.
De manier waarop Phinus worstelt
met zijn redeloze schuldgevoel kan alleen maar destructief zijn. Door een
aantal opeenvolgende blinde acties op een weekendje uit (dat de bedoeling had
hun relatie opnieuw aan te halen), brengt Phinus zichzelf op de rand van de
afgrond. Als hij, weer thuis, de zaak compleet laat escaleren, bereikt hij
uiteindelijk toch het punt waarop hij zijn verdriet boven het schuldgevoel kan
laten uitkomen. Slotzin: "Het kan eindelijk beginnen".
Schuld, verlies, rouw en
loutering. Renate Dorrestein werkt hier een thematische lijn uit die ouder is
dan de literatuur. En die gevaar loopt te verzanden in een berg van clichés. En
die clichés zijn er ook, wellicht zelfs bewust, want Dorrestein houdt nogal van
het klare beeld en weinig omfloerste uitspraken. Maar de ontspoorde mens die ze
hier in al zijn kwetsbaarheid en kwetsende onmacht uittekent, is echt in zijn
buitenissig gedrag en tot het uiterste doorleefd in zijn wanhopige pijn. De
balorigheid waarmee ze hem in nog maar weer een dieper drama stort, schrijf ik
dan maar toe aan het genoegen dat ze, zoals ze schrijft in Het geheim van de
schrijver beleeft, wanneer de afwikkeling van de plot zo lekker loopt en
zij ziet dat het een goed verhaal wordt.
Renate Dorrestein: Zonder genade, Querido, Amsterdam 2017, ISBN 9789021406800. Distributie L&M Books
Oorspronkelijk verschenen in De
Leeswolf
© 2024 | MappaLibri