Tom van de Voorde maakte enkele jaren geleden indruk met
zijn debuut Vliesgevels filter (2008):
gedrongen, vrij hermetische gedichten vol beelden en symbolen in de trant van
Willy Roggeman. Zijn tweede bundel, Liefde
en aarde (2013), liet enkele jaren op zich wachten maar bood daarentegen
een lyriek die veel sterker inzette op de buitenwereld: thematisch maar ook
door een toegankelijker taalgebruik. Zwembad
de verbeelding tracht beide types van poëzie, introvert en extravert, te
verenigen. In die zin heb ik de indruk dat de bundel een soort van overgang
markeert, een fase afsluit zonder dat al heel duidelijk is in welke richting de
dichter zal evolueren.
Dat maakt de bundel daarom niet minder interessant. Opnieuw
krijgt de lezer een gamma verzen dat hecht gestructureerd is in een aantal
afdelingen, die ieder een eigen universum lijken te openen. De eerste
afdelingen blijven nog vrij gesloten. ‘Oases van uitgestrekte bekommernis’
lijkt wel een soort van zoektocht naar verbeelding en artistieke impulsen in
een wereld die daartoe niet meteen aanleiding biedt. Het dichterlijke ik onderwerpt
zich hier vooral aan de buitenwereld, waar ook het dagelijkse een moment vormt
voor inspiratie en onthechting, zij het slechts voor even. Herhaaldelijk wordt
verwezen naar muziek, naar plastische beelden, naar de verbeelding maar die
elementen hebben blijkbaar geen duurzaam effect. In die zin gaat het om
momentopnamen van voorbijgaande aard, maar door het gebruik van de
tegenwoordige tijd worden die ervaringen ook in zekere zin aan de tijd
onttrokken.
Gaandeweg
verschuift de aandacht naar de wereld rondom de dichter. Maatschappelijke
thema’s doen hun intrede, maar Van de Voorde kiest voor een meer literaire
inkleding daarvan. Zijn gedichten belichten de problematiek van vluchtelingen
en zwervers, maar dat gegeven vormt de aanleiding voor krachtige verzen waarin
het ik ook zijn eigen thuisloosheid tot thema maakt. Het naïeve engagement en
medeleven wordt zo omgevormd tot een complexe ervaring, die afwisselend in
droge, haast economische termen in lyrisch bevlogen beelden wordt opgeroepen.
De reeks ‘Een opstand van waarheid’ weet die eigentijdsheid op een aparte,
hoogst intrigerende manier vorm te geven en vormt voor mij een hoogtepunt uit
de bundel.
De
daaropvolgende afdelingen laten weer een enigszins ander fresco zien. Hier
verplaatst de dichter zich vooral in andere personen, muzikanten en dichters
die hij bewondert, of met wie hij enige affiniteit voelt. Dat gebeurt
allereerst met een aantal gedichten over Russische muzikanten. Hun levens
worden evenwel niet opgeroepen op een realistisch-anekdotische wijze maar
vormen alweer de aanleiding voor heel eigen poëzie. Tussendoor lijkt het erop
dat de dichter ook Russische volksdeuntjes transponeert en bewerkt. Het is een
reeks vol lyrische fragmenten, maar niet altijd is de band tussen de aanleiding
(zoals die door de titel wordt aangegeven) en de concrete uitwerking even
duidelijk.
De
bundel eindigt met twee reeksen over Remco Campert, de nog levende Vijftiger,
en de overleden Kees Ouwens. Campert wordt zelfs ‘gecoverd’ zoals dat in de
muziek gebruikelijk is. Van de Voorde neemt als het ware in de ik-vorm de
thema’s en de eigen toon van zijn voorbeeld over. Dat leidt tot anekdotische,
vrij spreektalige gedichten waarin een melancholisch universum overheerst. Kees
Ouwens krijgt daarentegen een lang grafgedicht, waarin geprobeerd wordt om
persoonlijk af te tasten waarin het belang van zijn werk ligt. De metafysische
en filosofische dimensie van dat oeuvre vormt vanzelfsprekend de grond om
bespiegelende fragmenten over de zin van het leven en de kunst in de poëzie te
verwerken.
Kortom,
wie deze bundel leest heeft soms de indruk dat het om een bloemlezing gaat,
waarin diverse stemmen aan het woord komen. Zozeer verschilt de stijl van
afdeling tot afdeling. Tegelijk is er wel sprake van een duidelijke
consistentie, een zoektocht naar de plaats van de mens in een verwarrende
samenleving. Dat Van de Voorde aan kunst een belangrijke plaats toekent, blijkt
uit de vele beelden en symbolen die worden geactiveerd. Soms is deze poëzie
kraakhelder, maar op andere plaatsen brengt ze deze lezer in verwarring.
Vervelend en banaal is ze echter op geen enkel ogenblik.
Tom van de Voorde, Zwembad de
verbeelding, Poëziecentrum, Gent 2017, 79 p. ISBN 9789056551063
© 2025 | MappaLibri