‘Biografieën over mensen die deugen, - en dat is door de bank
genomen toch het soort dat het tot een biografie brengt - halen het qua
spanning niet bij biografieën over mensen die niet deugen, vooral als algemeen
wordt gedacht dat ze wel deugen.’
Dit citaat prijkt op de openingspagina van de website van
Nelleke Noordervliet. Treffender kan haar nieuwste boek niet omschreven worden.
In Aan het eind van de dag neemt
Clara Hartong contact op met Katharina Mercedes Donker. Clara wil een biografie
schrijven over ex-minister Katharina Donker. Katharina Donker weigert mee te
werken, maar door het verzoek gaat ze wel de confrontatie met haar eigen
verleden aan.
Katharina
Donker groeit op in de lagere klassen van Amsterdam. Haar ambitie is eenvoudig:
ontsnappen. Dat doet ze op twee manieren: aanvankelijk door weg te lopen naar
Parijs. Hier ontmoet ze de Spaanse Javier, van wie ze zwanger raakt. Na een
paar jaar te hebben doorgebracht bij haar schoonfamilie in Barcelona, neemt
Katharina weer de benen, dit keer met haar zoontje. Ze keert terug naar
Amsterdam en gaat studeren. Ook dit is een vorm van ontsnappen: ontsnappen aan
het milieu waar ze vandaan komt, hoewel ze er toch onlosmakelijk mee verbonden
blijft.
De rest van haar leven zien we
vooral fragmentarisch: ze promoveert, gaat de politiek in, wordt minister,
krijgt een dochter. Het is duidelijk dat ze de weg naar de top aflegt van een
alleenstaande moeder die in de horeca werkt, tot minister, maar hoe deze weg
verloopt, blijft vaag. Duidelijker is haar teloorgang: de idealen van haar en
haar generatiegenoten worden omgezet in verraad, chantage, intrige en
machtsspelletjes. Maar de teloorgang bevindt zich niet alleen op het politieke
vlak, maar ook op het persoonlijke. Ze verliest de grip op haar zoon en bovenal
op haar bipolaire dochter Hanna, die Katharina verwijt dat ze zowel haar als
haar vader in de steek heeft gelaten. Een poging van Katharina om de band te
herstellen eindigt traumatisch. Langzaam maar zeker wordt duidelijk waarom
Katharina de biografie van Clara vreest. Ze is teleurgesteld in zichzelf, heeft
fouten gemaakt en niet bereikt wat ze wilde bereiken.
Het boek kaart enkele interessante
thema’s aan. Allereerst is er de tegenstelling tussen Katharina’s ouderlijk
nest en haar nieuwe politieke milieu, die subtiel blijkt uit het verschil in
publiek bij haar promotie. In haar politieke carrière wil Katharina haar oude
milieu vertegenwoordigen, maar tegelijkertijd vervreemdt ze ervan. Dit blijkt
op schrijnende wijze als zij later Amsterdam-Oost bezoekt en een
oud-buurtgenote haar verwijt er ‘een potje van gemaakt’ te hebben. ‘Ik zie dat
alles, alles, werkelijk alles wat ik heb nagestreefd, alles wat ik met oprechte
bedoelingen heb gedaan volkomen nutteloos was,’ concludeert Katharina als ze
thuis over het incident nadenkt.
De grens tussen het persoonlijke
en het politieke loopt als een rode draad door het boek. Met haar verzet tegen
de biografie wil Katharina deze grens bewaken, maar haar bewondering voor Medea,
die van het persoonlijke het politieke maakt, geeft Katharina aan dat ze weet
dat deze grens een illusie is. Ook haar politieke en persoonlijke leven zijn
sterk met elkaar vervlochten. Het is immers haar persoonlijke leven dat haar
ertoe aanzet de politiek in te gaan:
‘Het was – heus waar – mijn droom, mijn vaste voornemen,
mijn strategie, mijn hoogstpersoonlijke queeste: de macht te krijgen in dit
land om mannen als mijn vader, vrouwen als mijn moeder te wreken, en robuuste
eerlijkheid en solidariteit te kweken in de politiek in en in de maatschappij.’
Aan het eind van de dag raakt aan
verschillende interessante thema’s, maar de kern is de confrontatie van
Katharina met haar eigen verleden. Noordervliet weet dit weer te geven in een
hoofdzakelijk nuchtere schrijfstijl doorspekt met voldoende metaforen en
literaire verwijzingen, maar bovenal met een ongekend geraffineerde
psychologische diepgang.
Amsterdam : Atlas
Contact 2016, 347 p. ISBN 9789025448691. Distributie: Veen Bosch & Keuning
© 2024 | MappaLibri