Paul Buekenhout, oprichter en voormalig bezieler van het Brusselse
literatuurhuis Passa Porta, schreef met vijf lees- en schrijfvrienden onder het pseudoniem Zetti
& Bosch het derde boek in het fonds van zijn in 2023 opgerichte uitgeverij
KLEIN. De indrukwekkende volledige titel van het boek luidt: Leven en dood van een Corsicaan: Dagboek van een
week of de verknipte geschiedenis van een eiland, van God en zijn goedgezinden,
van buitenstaanders en andere mensen.
Het uitbundige boek is een literair reisverslag, een (corona)dagboek, een intiem portret
van twee geliefden, de ontstaansgeschiedenis van een boek, een verkenning van
het katholicisme én een gonzo-stijl studie naar de tragische grootsheid
van een volk. Zo multidimensionaal als de vorm is, zo eenvoudig is de plot: Yann
Zetti, een Molenbeekse schrijver met Corsicaanse wortels langs vaderskant, maakt
samen met zijn partner en handlanger Loeka Bosch, reizen via Marseille naar Corsica
en doet onderzoek naar het aangrijpende levensverhaal van Antoine Tranelli, een
verre neef, die zijn eigen vrouw per ongeluk verwondde bij een aanslag op haar
minnaar.
De
open rug van het boek wordt gesierd door een rood lint. Wellicht staat dat lint
symbool voor de boeteprocessie op Goede Vrijdag in het Zuid-Corsicaanse dorp
Sartène, die als een rode draad de vele dimensies van het boek met elkaar
verbindt. De veroordeelde Tranelli sjouwde ooit als rode penitent in de
processie een houten kruis door de dorpsstraten. De auteurs gebruiken het
indrukwekkende ritueel als vertrekpunt voor een verkenningstocht door de
katholieke dogma’s rond schuld en vergeving, en als prisma waarmee ze de
Corsicaanse ziel in al haar schakeringen proberen te duiden.
De relatie tussen Yann Zetti en
Loeka Bosch is overtuigend en innemend. Wat daar sterk aan bijdraagt, is dat de
roman wordt verteld vanuit het perspectief van Yann, en dat hij soms meer weet
dan Loeka. Hij schrijft liefdevol over zijn partner en laat haar ruim aan bod
komen, maar heeft toch zijn eigen binnenwereld. Zo raakt de lezer via Yanns
liefde voor en gedachten over Loeka betrokken bij een alledaagse en
realistische relatie, die aangenaam contrasteert met het tragische
levensverhaal van Antoine Tranelli, dat ondanks de vele interviews met
kennissen en familieleden omgeven blijft door een mythische sfeer.
Het prachtig vormgegeven boek is ‘gedrukt op
115 grams ongestreken en opgedikt papier’, heeft brede bladzijden met veel
typografische variatie en voldoende paginawit en bevat interessante en komische voetnoten, bijlagen (onder meer een
nuttige stamboom) én schitterende zwart-witfoto’s (van Alexandra Cool). De
foto’s zijn geen lukraak toegevoegde versieringen, maar spelen een significante
rol in de dagboeken en reisverslagen. De bezwerende beelden van Corsicaanse
landschapstaferelen die het verhaal omarmen, symboliseren de mate waarin
Tranelli’s verhaal is ingebed in de eilandcultuur en maken de lezer gevoelig
voor de unieke sfeer van de locatie.
De stijl is spaarzaam, bondig,
registrerend, en dat is goed gekozen: de reisverslagen krijgen er een hoog
realistisch gehalte door – je ziét Yann haastig notities maken – en de
soberheid van de taal contrasteert mooi met de barokke vormgeving van het boek.
Knap is ook hoe de auteurs vaak weinig woorden nodig hebben om hele werelden en
persoonlijkheden tot leven te wekken: ‘Bochten en macho’s: Corsica in twee
woorden’.
Sommige voetnoten zijn overbodig: voetnoot 40 legt uit wat sacramenten
zijn, voetnoot 58 wat de Bijbel is, voetnoot 158 wat ‘Erbarme dich’ is –
plukjes uitleg die de gemiddelde lezer niet nodig heeft. Daar moet overigens
bij worden vermeld dat de keuze voor dergelijke voetnoten in de tekst zelf
wordt gemotiveerd, wanneer Yann en Loeka overleggen hoeveel van de katholieke
geschiedenis ze gekend mogen achten bij hun publiek. Dat neemt niet weg dat
dergelijke voetnoten het verhaal een beetje in de weg zitten. Andere voetnoten
hebben dan weer een ongelukkige plek gekregen, zoals voetnoot 186, die het
indrukwekkende en spannend geschreven relaas van Antoines boeteprocessie
onnodig onderbreekt met gekeuvel over de keuze tussen een Vlaamse of
Nederlandse uitdrukking.
Op meerdere plekken in het boek wordt de lezer deelgenoot
van het overleg tussen Yann en Loeka over hun ambitieuze boekproject, zoals op
pagina 105, waar het stel tijdens een bezoek aan de Panne de globale opzet van
het boek bepaalt, en op pagina 180, waar Loeka zegt: ‘We moeten ervoor waken
dat we geen coronaroman schrijven. Un livre
catho-catho non plus.’ Dergelijke passages voegen een laag aan het verhaal toe,
maken van de al zo bonte roman een metaroman, zonder te vervallen in overdaad.
Leven en dood van een Corsicaan is een hoogst
origineel boek. De vormexperimenten, efficiënte stijl, originele invalshoek,
functioneel begrensde thematiek en de verrassende ontknoping – ja, ook de plot
is dik in orde – maken dit boek tot een indrukwekkend geheel. Een boek waarvan
je steeds meer gaat houden, des te dieper je erin doordringt.
Zetti & Bosch: Leven en dood van een
Corsicaan: Dagboek van een week of de verknipte geschiedenis van een eiland,
van God en zijn goedgezinden, van buitenstaanders en andere mensen, Klein, Thuin
2025. 360 p. ISBN 9789464774429
© 2025 | MappaLibri