Peuters en kleuters

JEUGDBOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2022

Coco & June: Jacquot en de lichtzoeker

door Sofie Brants

5+ - Jacquot gaat, samen met zijn moeder, een tijdje bij opa Smits in Achterbos wonen. Dat Achterbos is al een mysterie op zich want ‘Woont opa echt achter een bos?’. Mama legt haar zoon uit dat het Molse gehucht een klein dorpje op het platteland is. Al snel staat Jacquot voor een nog groter raadsel: wat houdt opa hele dagen bezig?    
Het doel van Jacquot en de lichtzoeker is om kinderen te laten kennis maken met de Belgisch-Nederlandse kunstenaar Jakob Smits (1885-1928). Door de kleinzoon als protagonist te laten optreden wordt vooral de jonge lezer geprikkeld om in zijn voetsporen te treden. De verwijzing naar het oeuvre van Smits begint al op de cover: zowel de compositie als de kleuren leunen dicht aan bij het schilderij De vlakte uit 1925.
 
Coco & June is het creatieve alter ego van Karen Leten en Barbara Soenen. Ze maakten eerder al het speelse alfabetboek Dier boek en Dier vrienden, met verrassende dierenweetjes. Later dit jaar verschijnt ook nog Een museum om nooit te vergeten, eveneens over kunst voor kinderen.  
 
Verschillende mogelijke beroepen passeren de revue. Als opa op het platteland woont, is hij vast en zeker een boer. Maar opa heet toch Smits? Dan moet hij wel een smid zijn! Wanneer mama zegt dat opa aan een belangrijke opdracht werkt op zolder gaat Jacquot op onderzoek. In een doosje vindt hij postzegels van het schilderij Het gehucht (1924) en snippers bladgoud, die Smits gebruikte in zijn veelgeprezen aquarellen. Voor Jacquot blijven de vraagtekens zich opstapelen. Zeker wanneer opa een kar inlaadt met pakjes (‘Opa, je lijkt wel een postbode!’) of de lucht en het licht door de wolken analyseert (‘Ben je dan misschien een weerman?’).  
 
Een onweersbui zorgt ervoor dat de kat van opa spoorloos is en Jacquot besluit hem te gaan zoeken op zolder. De auteurs hebben de spanning rond het enigma van opa vakkundig opgebouwd. Uniek is dat ze de lezer hier maximaal in trachten te betrekken. De prachtige illustraties lijken zo realistisch dat ze de kijker het gevoel geven er zelf deel van uit te maken. Coco & June maken gebruik van zuivere kleuren, die dicht bij de natuur blijven, net zoals ook de kunstenaar dat deed. Het zoeklicht dat de lezer krijgt om onder de transparante pagina’s te houden en zo de zolderverdieping te verkennen is een leuke en interactieve toevoeging.  
 
De poes ligt gelukkig veilig en wel te slapen, maar er is nog veel meer te ontdekken in het atelier van opa. De illustratoren gidsen de kijker door de kunsthistorische evolutie in de beelden van Smits en geven zo een korte impressie van zijn werk. Van naturalistische schilderijen uit het impressionisme aan het begin van zijn carrière tot de symbolische aquarel Mater Amabilis met geitje (1895), waarin Jacquot zijn moeder Marguerite als kind herkent. Smits’ latere werk kenmerkt zich door weidse landschappen die door middel van de juiste lichtinvallen het nederige boerenleven weten te vatten. De hemel is een alles overkoepelde lichtschakelaar die het gemoed van zijn werk bepaalt. Het zijn veelal schilderijen met imposante wolkenformaties die de schilder in dikke korrelige lagen op het doek aanbrengt. Jacquot merkt op dat de olieverf zelfs nog een beetje nat is.
 
Opa Smits is dus een kunstenaar, maar volgens Jacquot is hij meer dan dat: zijn opa is een lichtzoeker. In biografieën wordt Smits vaak omschreven als de ‘bezieler van het licht’ met een eigen lichtlaboratorium. Hij liet het dak van zijn atelier negentig graden draaien, installeerde grote raampartijen en experimenteerde met doeken en zeilen om de lichtinval op het canvas naar zijn hand te zetten.
 
De werken van Jakob Smits overstijgen inderdaad de letterlijke weergave van het primitieve Kempense boerenleven met zijn typische windmolens en noeste arbeid op de velden. Ze zijn het resultaat van een levenslange toewijding aan de studie van het lichtspel. Hoewel dit boek eerder een geromantiseerd beeld op kindermaat schetst, was de zoektocht naar het juiste licht een obsessie geworden dat hem zijn schilderijen voortdurend deed herwerken. Het maakte hem tot aan het einde van zijn leven rusteloos en vermoeid.
 
Jacquot besluit dat hij later ook kunstenaar wil worden. Maar misschien wordt hij toch liever boer of postbode. Want net zoals de lichtschakeringen op opa’s doek kent ook het leven oneindig veel mogelijkheden.
 
Wie een greep uit het werk van Smits met eigen ogen wil bewonderen zal wat geduld moeten uitoefenen: het Jakob Smitsmuseum is tot begin 2024 gesloten voor renovatiewerken. Bij het boek hoort een gelijknamige kinderexpo die zich vanaf november 2022 al reizend verder zet, langs de Kempense bibliotheken in Antwerpen.  
 
Coco & June: Jacquot en de lichtzoeker, Davidsfonds Infodok, Antwerpen 2022, 48 p. : ill. ISBN 9789002273933. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan