Vanaf zes jaar

JEUGDBOEKEN NR. 8, SEPTEMBER 2018

Autobahn & Bette Westera: A is van Os. Waar komen onze letters vandaan?

door Frauke Pauwels

Niets zo moeilijk, wellicht, als je herinneren hoe het was om niet te kunnen wat je vandaag automatisch doet. Neem nu lezen: wie weet nog hoe het was letter voor letter te ontcijferen, van beeld naar klank te gaan, en van klanken naar woorden en zinnen? Met A is van Os komt die puzzel weer enigszins tot leven. Op een twintigtal dubbele bladzijden nemen vormgevers en bedenkers Autobahn de ruimte om te schetsen waar onze letters vandaan komen. Elke letter wordt met zijn Proto-Sinaïtische voorganger gepresenteerd op een dubbele bladzijde, volgens het riedeltje ‘A is van aap’. Alleen wordt ‘aap’ hier vervangen door ‘os’, en de andere lettertekens waaruit de respectievelijke Latijnse letter is gevormd, zoals ‘C is van Werpstok’ of ‘H is van Hek’. Een ultrakorte omschrijving helpt om in het letterteken te herkennen wat wordt verbeeld en dankzij het handige gebruik van twee kleuren is de evolutie van de letter in het Proto-Sinaïtisch over Fenicisch en Grieks tot Latijn beter te volgen. De kleurenkeuze mocht voor mij wat minder flitsend (of is focussen op fluo-oranje enkel voor oudere ogen vermoeiend?), al past het donkerblauw en oranje prima bij de strakke vormgeving, die een afbeelding van het in steen gekerfde letterteken combineert met een grafische weergave tegen een blauwe achtergrond.
 
Dat een informatief boek zo overvloedig de ruimte neemt/krijgt om weinig informatie per blad te brengen is eerder ongewoon. Toch werkt het: lezers kunnen rustig de tijd nemen de visuele informatie te verwerken, zonder afgeleid te worden door bijkomende weetjes. Een in- en uitleidend hoofdstuk zorgt voor historische en culturele context. Bette Westera, die de tekst verzorgde, speelt met het idee van de tijdmachine: 
 
‘Nu ga je proberen terug te reizen naar de tijd waarin onze letters zijn ontstaan’.
 
Dergelijke verbeeldingsexperimenten maken vaker deel uit van non-fictie voor kinderen, maar de combinatie van een observerende ‘jij’ en een historisch gesitueerde leeftijdgenoot, en de vermenging van een geografische plek en zijn reconstructie in een museum maakt deze imaginaire tijdreis nodeloos verwarrend. Toch wordt het kernidee door de herhaling en combinatie van tekstsoorten goed overgedragen en vergeet de lezer allicht niet snel dat het alfabet eerder toevallig ontstond, doordat nieuwe klanken werden toegekend aan bestaande Egyptische hiërogliefen.
 
Dat emoji’s en allerhande afbeeldingen vandaag een belangrijke rol spelen in onze communicatie maakt de oorsprong van het alfabet nog een stuk aanschouwelijker. Wie nog niet geprikkeld was door de alfabetten zelf, kan met de suggesties op de laatste pagina’s aan de slag. Daarmee doet het boek precies wat de titel al deed: prikkelen en nieuwsgierig maken naar meer – waarvoor dan weer andere boeken en bronnen bestaan.

Autobahn & Bette Westera : A is van Os. Waar komen onze letters vandaan?, Gottmer, Haarlem 2018, 80 p. Ill. ISBN 978902576804. Distributie L&M Books


deze pagina printen of opslaan