Adolescenten

JEUGDBOEKEN NR. 6, JUNI 2023

Maia Kobabe: Genderqueer. Een memoir

door Henk van Viegen

14+ - Het duurt enige tijd voordat het ik-personage van deze graphic novel, Maia, de term ‘genderqueer’ laat vallen, pas op p. 147, tegenover haar moeder. Dan weet je al zoveel over haar dat je die term wel aardig vindt kloppen als je ‘m voor de zekerheid toch maar even hebt opgezocht: ‘non-binair’, ofwel een gender dat valt buiten de tweedeling mannelijk-vrouwelijk of dat veranderlijk wil zijn.  

Maia weet al vrij vroeg zeker dat ze qua gender een apart geval is. Ze voelt zich geen meisje, eerder jongen, maar het liefst toont ze zich als geen van beiden. Zie op het prachtige voorplat, waarop de ondertitel ook nog eens mooi in beeld gebracht wordt. De prent aan de onderkant toont waar Maia tegenaan liep toen ze jong was: kritiek op de jongensachtige broek en op het feit dat ze geen topje droeg.
 
Had Maia maar een genderneutrale naam gehad, Robin of zo. Het ongesteld worden, op haar elfde al, is een straf. Borsten: verschrikkelijk. Ze wordt rond haar 14de een paar keer verliefd op een meisje, maar besluit op een dag te gaan kijken bij de QSA-groep, de door de op school enige openlijke homo opgerichte Queer Straight Alliance. Dat blijkt een goeie stap, onder andere doordat blijkt dat er veel scholieren aan het zoeken zijn naar hoe ze zich willen presenteren op het punt van gender en seksualiteit. En ook doordat er andere werelden opengaan voor Maia. Ze leest enorm veel, maar krijgt nu ook oog voor het gender en de presentatie (kleding bijvoorbeeld) van filmsterren en (pop)muzikanten, zoals David Bowie.
 
Vanaf dat moment is de zoektocht pas echt ingezet. Wat te doen met je haar, je kleding? Allerlei termen uit het uitgebreide spectrum passeren de revue. Ze mag dan een sterke hekel hebben aan bepaalde lichaamsdelen, zich om laten bouwen tot jongen/man wil ze ook niet.
 
En hoe zit het met de seksualiteit? Maia had al in haar jeugd momenten dat ze opgewonden raakte van het idee mannelijke geslachtsdelen te hebben (autoandrofilie, noemt de wetenschap dit), maar heeft op haar 25ste nog steeds geen streepje seksuele ervaring. Dat zit haar in de weg bij haar zoektocht, maar ook bij het tekenen van strips en het schrijven van fanfictie. Er zit niets anders op dan met iemand seks te hebben. Dat gebeurt in volledige harmonie, met een lief iemand die graag met Maia verder wil, maar van enige opwinding is bij haar geen sprake. Dat weet ze dan ook weer: ze is a-seksueel. De seksscènes in haar schrijfwerk besteedt ze uit aan haar zus Phoebe.
 
En zo streept Maia zorgvuldig precies alles af. Voor de vele jongeren die op zoek zijn naar de term die het beste bij hen past, valt er van alles te leren. Ook de wetenschap staat je terzijde. Niet alleen met heel specifieke termen, zie hierboven, maar ook met geruststelling vanuit de genetica en de biologie: genderqueer is geen geestelijke afwijking.
 
Rest nog een ander belangrijk probleem: hoe moet/wil je aangesproken worden? Ze besluit dat de woorden hij/zij niet meer passen, maar ook voor de bekendste queervariant die/hen/hun voelt ze niet veel. Ze kiest voor de voornaamwoorden van het zogenaamde Spivak-systeem: e/em/eir. Vertaal dat maar eens naar het Nederlands! Tot nu toe zijn daar nog geen bevredigende voorstellen voor. Lies Lavrijsen vertaalt het Engels niet.
 
Dit alles wordt gebracht op de bekende quasi-rommelige wijze van de moderne, realistisch getekende graphic novel (een populaire vorm voor queerverhalen): teksten in ballons, ernaast, in vierkante blokken, soms een grapje van de verteller bij het hoofd van een gesprekspartner. Deze verteller is niet bang voor een beetje spelen met de tijd. Als er een bepaald onderwerp aan de orde is, gaat ze zonder aankondiging even terug in de tijd.
 
In de VS werd het boek klein gebracht, maar is het groot geworden door de aandacht die eraan werd geschonken door zekere conservatievelingen die, vaak met succes, bezwaar aantekenden tegen plaatsing van het boek in de bibliotheken. Er zou te expliciet seksueel materiaal in staan. Het gevolg: de belangstelling werd opgeblazen en de erotische fragmenten en tekeningen uit het boek werden op social media breed gedeeld. Het boek is daarna erg goed verkocht en ook internationaal gebracht. Terecht: het is een sterk, optimistisch, kraakhelder, informatief, warm boek. Dat laatste vooral, lekker Amerikaans, in het gezin. De laatste pagina van deze non-fictie in romanvorm toont de happy family tegen een sterrenhemel. Maar niet alleen: ook scholen en universiteiten spelen een positieve rol.
 
Maia Kobabe, Phoebe Kobabe: Genderqueer. Een memoir, Davidsfonds Infodok, Antwerpen 2023, 240 p. : ill. Vertaling van Gender Queer door Lies Lavrijsen. ISBN 978900227986. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan