Peuters en kleuters

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2023

Erik van Os, Elle van Lieshout, Thé Tjong-Khing (ill.): Twee schatjes van ratjes

door Jan Van Coillie

5+ - Twee schatjes van ratjes, het is een typische titel voor het duo Van Os-Van Lieshout: speels, klankrijk, een tikkeltje ondeugend én met een ‘ongerijmde’ combinatie. Ratjes zijn toch geen schatjes?  

De twee ratjes waar het in dit boek om gaat heten Knoop en Knaas. Het zijn de twee neefjes van Tante Dominante, die haar naam allerminst gestolen heeft: ze is heel erg bazig. Maar vooral is ze dol op brood met stroop en brood met kaas. Wanneer ze uit werken gaat, legt ze haar boterhammen in een stevige kooi van kippengaas. Ze waarschuwt haar twee neefjes dat ze het heel erg zullen betreuren als er iets met haar boterhammen zou gebeuren. Natuurlijk proberen haar twee schatjes tijdens haar afwezigheid het gaas kapot te maken, maar wat ze ook doen, dat lukt niet. Uitgeput en gefrustreerd komt hun ondeugende kant pas echt naar boven en krijgt het verhaal een draai waar kinderen dol op zijn. Natuurlijk is de hebberige tante de pineut.
 
De twee schrijvers zorgen voor extra voorleesplezier door de ritmische en klankrijke versvorm waarin ze hun verhaal gieten. Niet alleen Tante Dominante heeft haar naam niet gestolen. Het spreekt vanzelf dat Knoop en Knaas ook dol zijn op stroop en kaas. De regels waarin dit duidelijk wordt bieden een sterk staaltje van klankspel (oo - o; aa - a, e - e, k-k-k-k) : ‘Knoop was dol op stroop/ en Knaas was knettergek op kaas.’ Klankrijk en ritmisch zijn ook opsommingen als ‘Bijten, schoppen, knijpen, prikken’ of ‘Ze duwden, porden, trokken, sjorden’. Het metrum geeft de tekst een prettige cadans, maar wel met voldoende variatie om niet in een dreun te vervallen. Ook het rijmschema is gevarieerd, met afwisselend gepaard, gekruist en omarmend rijm of een schema xaya (twee van de vier regels rijmen). Dit is knap vakwerk, zonder rijmdwang en met af en toe een verrassende rijmvondst zoals in ‘Dan ook voor onze tante niet! […] ‘Ziezo, nu staan we quitte.’
 
De helft van de aantrekkingskracht van dit boek steekt in de illustraties van Thé Tjong-Khing. Wat mij betreft had zijn naam dan ook even groot op de cover mogen staan. Voortdurend speelt hij een spel met de tekst. Op de cover zien de ratjes er inderdaad schattig uit, maar je ziet ze al meteen ook ondeugend in actie. Ook hun mimiek en houding op het titelblad is meesterlijk: de vermoorde onschuld in levende lijve. De prenten bevatten ook enkele fraaie staaltjes van visuele ironie, waarbij ze in schijnbaar contrast staan met de tekst. Wanneer tante de twee neefjes ‘een flinke, vette vis’ geeft als beloning omdat ze zo braaf waren, zie je in haar hand twee graten. Overigens weten de kijkers en luisteraars dat Knoop en Knaas helemaal niet zo braaf geweest zijn. Op de laatste dubbele pagina zorgt het spel tussen tekst en illustraties voor extra leedvermaak.
 
Thé Tjong-Khing toont zich ook een meester in het uitdrukken van emoties. Alleen al het oog van de tante straalt boosheid en dominantie uit. Verder gebruikt hij kleuren als geel, rood en oranje en verschillende houdingen om haar terreur vorm te geven. Ten slotte zijn ook de decors indrukwekkend. Tante en haar neefjes wonen ‘heel gezellig / in een slordig stukje stad. / Het heette daar De Stort, / een toplocatie voor een rat.’ De grijze en blauwe vuilniszakken die Thé tekent, lijken wel bergen in contrast met de kleine ratten. In de grijze zak valt voor de kijker van alles te ontdekken, van een legoblok tot een vaatkwast. Maar ook op de grond ligt rommel, waarbij Thé speelt met de actualiteit en de waarneming van de kijker: je ziet een blauw mondmasker en iets dat eruit ziet als een baksteen met mos of gras erop, maar een schuursponsje blijkt. Hij geeft ook een knipoog naar zijn eigen vak met een uitgeknepen tube acrylic verf.
 
Kijk- en luisterplezier verzekerd.
 
Erik van Os, Elle van Lieshout, Thé Tjong-Khing: Twee schatjes van ratjes, Gottmer, Haarlem 2023, 30 p. : ill. ISBN 9789025776435. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri