15+ - Hoewel van vele markten thuis, is Evelien De Vlieger toch vooral een kei in het weergeven van de leef- en gedachtewereld van pubers en adolescenten. Al vanaf 2005, met Blijven slapen, via Brei met mij (2008) naar latere geslaagde tot zeer geslaagde jeugdromans als Getekend (een Slash-roman)
en Whish you
were here. Met stevige thema’s: seksuele verlangens en ervaringen,
zelfmoord en psychiatrie. Getekend was helemaal gewijd aan dat laatste
onderwerp. Alles in voor jongeren herkenbare stijl, hard, humoristisch, met
goed uitgewerkte personages. Nog voor Erna Sassen de jongerenfluisteraar van
het noorden werd, was De Vlieger het al in het zuiden van het Nederlandse
taalgebied.
In 2020 maakte De Vlieger voor
het eerst een uitstapje naar een autobiografisch boek voor volwassen: Caravandagen, waarin ze
vertelt over (het langzame herstel van) het hebben van iets wat leek op
levensmoeheid of een burnout.
Het personage, de 17-jarige Jowi om wie alles en iedereen (heen)
draait in Onder de brug, heeft te kampen met een vergelijkbaar probleem.
Hij wordt eerst schoolmoe, daarna levensmoe en het eten smaakt vooral naar
karton. Met de hulp van een psychiater is hij aan het opkrabbelen, hij is zelfs
van plan weer naar school te gaan. Het helpt daarbij niet echt dat hij blijft
blowen als hij ook aan de medicijnen is. Hij verlaat bed en kamer en meldt zich
weer op de ontmoetingsplaats met de vrienden: onder de brug (enkele titels van
De Vliegers boeken doen denken aan die van popsongs).
Hij vertelt en passant wat over
deze vrienden: twee jongens, Kilian en Leo, en twee meisjes, Nika en Jülide, van
wie Nika zijn lief genoemd kan worden. Jowi doet dat in de ik-vorm in passages
die de helft van het boek vullen. In de andere helft, de hoofdstukken om en om,
reageren de anderen van de groep, maar ook Jowi’s moeder Annet en de
schooldirecteur Ernst op het drama dat zich heeft afgespeeld: Jowi is van de
brug gevallen of eraf gestapt, is bloedend en heftig beschadigd onderaan de
brug terecht gekomen en in coma geraakt. Beide soorten hoofdstukken spelen op
één dag. Die vanuit Jowi op vrijdagavond 22 maart, die vanuit de anderen op
woensdag 3 april als Jowi lijkt te gaan bijkomen uit zijn coma. Alle personages
gaan op bezoek bij Jowi, alleen Jülide niet.
Wat zich precies heeft afgespeeld, is voor Kilian en Leo
enigszins onduidelijk. Ze hebben Jowi en Jülide zien weggaan, naar ze dachten
voor eventjes, maar alleen Jowi zien terugkeren. Nika was er die avond niet bij.
Die zat nog een beetje te piekeren over haar spijbeluitje naar een
klimaatdemonstratie, waar ze met een andere jongen gezoend heeft.
Voor de lezer wordt
een en ander wel helder. Van Jowi krijgen we alles te horen: hoe hij en Jülide
aan het vrijen zijn geslagen, en wat er daarna misging bij de brug. Zijn visie op
het gebeurde, vooral zijn beleving ervan, wijkt behoorlijk af van die van
Jülide, vanuit wie we een hoofdstukje krijgen. Maar Jülide houdt haar kaken
stevig op elkaar. Het was in elk geval een bloederige bende, wat wel betekende
dat Jülide en haar moeder in één opzicht opgelucht kunnen ademhalen: ze is dan
toch eindelijk ongesteld geworden, op haar 17de.
Later realiseer je je dat je al
helemaal in het begin van het boek fraai en subtiel op het ‘bloedbad’ bent
voorbereid. Jowi’s moeder Annet ziet dat op de witte vacht van de poes bloed zit,
de poes die door Jülide was geaaid op de avond van het drama.
Er is nog iemand die iets zou kunnen vertellen aan de
politie. Dat is Carlos, de begaafde, maar psychotische zoon van Ernst. Hij
heeft Jowi en Jülide samen gezien. Maar ook hij zwijgt.
Het wachten voor de anderen en de politie is dus op het
verhaal van Jowi, als hij bijgekomen is. Maar zover laat de auteur het niet
komen. Jowi ontwaakt, en zegt een paar keer het woord ‘sorry’. De lezer weet
waarom, maar hier houdt het op. Er ligt nog van alles open, het best mogelijke
slot.
Grappig
in Onder de brug is dat de liefdesrelaties en de enigszins rommelige
seksuele omgang van de jongeren worden gespiegeld aan die van de volwassenen.
Een vader die verliefd wordt en zijn gezin verlaat voor een jongere vrouw, een
schooldirecteur die verkikkerd is op en het doet met z’n remedial teacher.
Onder de
brug is een sterk boek, qua motieven ook een echte De Vlieger. Wát De
Vlieger aansnijdt, is best wel bekend: het leven van jongeren, nog lekker los
van de grote wereld. Een beetje rommelige seks, verliefdheden, stevig drinken,
blowen, Truth or dare spelen, een eigen honk, een beetje kritiek uiten
op de schoolpraktijken, plannen maken voor na het examen, een stevige
inzinking, zelfmoordgedachtes. Maar De Vlieger weet precies de goede taal te
vinden voor de jongeren die ze beschrijft. Ze is specifiek goed in karakters
die wel kunnen rekenen op je sympathie, maar die eveneens iets ongrijpbaars of
zelfs onhebbelijks hebben. Het zijn realistische karakters, met wie je je soms
wel en soms niet wil identificeren.
Bij Jowi doet ze dat razend knap. Op (misschien) eentje na
wil iedereen wel dat Jowi wakker wordt en zal genezen, maar het is de vraag of
je hem dat blijft gunnen als je goed beseft hoe egocentrisch en bedenkelijk hij
zich gedroeg bij Jülide. Ook Nika, Kilian en Leo zijn trefzeker geportretteerd.
Prachtig uitgewerkt is (ook) het personage Jülide. Ze is enigszins onzeker, maar
schrijft evengoed gedichten voor de schoolkrant. Ze heeft de dokter tegen haar
moeder horen zeggen dat enige seksuele activiteit geen kwaad zou kunnen om de
menstruatie op gang te brengen. Een wat cynisch gegeven, na de centrale
gebeurtenis, waardoor Jülide afziet van haar plan wijsbegeerte te gaan
studeren, vanwege het tweede deel van dat woord. Leo en Jowi kunnen hun ogen
niet van haar afhouden. Kilian heeft aanvankelijk een hard oordeel over haar:
‘Kilian kende het soortje, een en al beleefdheid maar daaronder een ijsvlakte’.
Tot zijn stomme verbazing zoekt ze zijn gezelschap, hij geniet van haar
vriendelijkheid en openheid.
Dit spannende boek zal ook vast ingezet gaan worden bij
discussies over, zoals dat tegenwoordig meestal genoemd wordt, consent bij
seks.
Evelien De Vlieger: Onder de
brug, Querido, Amsterdam 2024, 156 p. ISBN 9789045130071.
Distributie Standaard Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan