9+ - "Alles wat leeft is bedacht door de Ontwerpers
van Alle Dingen". Er waren twee groepen ontwerpers, de ene creëerde de
dieren, de andere de planten. En die twee mochten nooit met elkaar vermengd
worden. Zij werkten onder het toeziend oog van de Oude Meesteres van de
Wijsheid en die maakte zich zorgen. Want een van de ontwerpers, Arno, deed
samen met zijn vrienden niets liever dan dingen bedenken die niet mochten. Zijn
ultieme droom was iets te ontwerpen dat kon vliegen als een vogel en mooi was
als een bloem. De Oude Meesteres riep Arno en zijn vrienden bij zich en stelde
ze te werk in de Werkplaats van de Insecten, "om jullie te leren dat zelfs
de kleinste dingen met de grootste wijsheid zijn ontworpen en dat er niet
gespot mag worden met de Wetten van de Schepping".
Aan insecten maken vonden Arno
en zijn vrienden maar niets, maar gaandeweg kregen ze er plezier in en
ontsproten uit hun creatieve brein toch opmerkelijke beestjes als de glimworm,
de sprinkhaan en het lieveheersbeestje. Maar Arno's droom om de wereld meer
schoonheid te schenken, liet hem niet los. Het viel niet mee, zijn eerste
poging resulteerde onverhoopt in een vleermuis en hij schrok er zo van dat hij
op de loop ging voor zijn eigen schepping. Met nog maar een vermaning van de
Oude Meesteres, dat hij niet de eerste zou zijn om uit de wens naar ultieme
schoonheid een monster te scheppen. De libel die hij daarna maakte, was al
beter, maar het moest nog mooier. En dan zag hij op een dag hoe de afspiegeling
van een kolibrie die honing zuigt uit een bloem, in het water een eigen leven
scheen te leiden, de ene keer op een vogel leek, en dan weer op een bloem... En
kijk, uit dat beeld maakte hij zonder de Wetten van de Schepping met de voeten
te treden en ingegeven door de kracht van de verbeelding, zijn idee van
absolute schoonheid waar.
De schepping van de vlinders is het enige kinderboek
van de Nicaraguaanse Gioconda Belli. Het is een wat dromerig, poëtisch verhaal,
een beetje in de gedragen stijl geschreven die je bij een scheppingsmythe
verwacht. Er komt bij de creatie aller dingen natuurlijk ook wel wat
filosofisch gepeins kijken. Het wordt Arno bovendien soms bepaald droef te
moede wanneer hij zijn doel maar niet kan bereiken. Maar Belli vermijdt
zorgvuldig om zwaar op de hand te worden. De ontwerpers zijn een uiterst divers
groepje, die hun creaties elk naar hun beeld en gelijkenis scheppen: er zijn
reuzen bij die de giganten onder de dieren scheppen, de ontwerpers van de
katten hebben spleetogen en lopen met sluipende tred, de ontwerpers van de
honden hebben zelf een staart gekregen en zijn zo een beetje op hun eigen
creatie gaan lijken. Arno is op een zeer beminnelijke manier recalcitrant en de
schrijfster biedt zijn zwaarmoedigheid efficiënt een tegengewicht, bv. in zijn
ontmoeting met een hond, die Arno's verheven dromen zeer wel begrijpt, want ze
zijn zo vergelijkbaar met zijn eigen prozaïsche zin in een bot.
Deze combinatie van
ernst en enig filosofisch portee met fijne, intelligente humor is iets wat Wolf
Erlbruch in zijn illustraties ten volle verder uitwerkt. Zijn lichtelijk
absurde stijl met uitgesproken massieve of slungelige personages, allemaal
voorzien van ongewone hoofddeksels, geeft het verhaal al meteen een komische
toets. Een van de Ontwerpers van Alle Dingen die in huisjurk hoog op een
boomtak gezeten een appeltje schilt, terwijl ze verstoord de fruitvlieg in het
oog houdt die de collega's van de Werkplaats van de Insecten met kunde en
inzicht gecreëerd hebben, moet elke vrees voor gewichtigheid doen wijken. De
verzameling Ontwerpers is een hilarisch allegaartje figuren met boom- of
bloemkenmerken in hun hele voorkomen, al naargelang hun specialiteit, én
meestal met het typische Erlbruch-brilletje op. Ook de Oude Meesteres draagt er
trouwens een, maar voorts ziet ze er als een corpulente indiaanse uit, met een
paar kenmerken in houding en tooi die aan een Azteekse godheid doen denken. Met haar imposante verschijning
lijkt ze hemel en aarde te beroeren -- is zij de Opperontwerper? -- en ze is
altijd vergezeld van een baviaan, die in verschillende oude culturen het
symbool is voor de god van oorsprong en schepping.
De schepping van de vlinders
dateert oorspronkelijk uit 1994 en de illustrator die hier aan het werk is, was
nog niet de meester van het minimalisme zoals we Wolf Erlbruch uit zijn werk
van de laatste jaren kennen. Hij maakte in die tijd met zijn collagetechniek
(waarbij hij figuurtjes tekent en inkleurt, uitknipt en vervolgens tegen een
doorgaans zachtgele achtergrond assembleert), die internationaal een hele
generatie illustratoren heeft geïnspireerd, veel drukkere prenten dan nu, met
veel meer kleur en decor. Ze zitten vol met spielerei die vragen opwerpt en de
verbeelding prikkelt: er zweven heel wat vreemde en onaffe creaties door de
lucht: een uit logaritmetafels geknipte maan met satelliet in kubusvorm, wolken
met stempel of wolken die er uitzien als rotsblokken... Arno was blijkbaar niet
de enige Ontwerper die ermee worstelde om zijn creatie de lichtheid en vrijheid
te geven die nodig is om een droom te kunnen vervullen.
De schepping van de vlinders
is een heerlijk boek in extra groot formaat, voor kinderen vanaf een jaar of
tien, overvloedig geïllustreerd en uitgegeven in prentenboekenstijl. Het
verschijnt meer dan tien jaar na de eerste druk (1997) in herdruk. Het nog
kleine jeugdfonds van uitgeverij De Geus is met uitgaven als dit alleszins
prominent aanwezig in de steeds kleiner wordende kwaliteitsaanbod van de
jeugdliteratuur.
Gioconda Belli, Wolf Erlbruch: De schepping van de vlinders, De Geus,
Breda 2009, 40 p. : ill. ISBN 9789044513233. Vertaling van La historia de la creación
de las mariposas
Oorspronkelijk verschenen in De Leeswelp
deze pagina printen of opslaan