Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2022

Mats Wahl: Winterbaai

door Henk van Viegen

13+ - Tussen 1991 en 2008 gaf Davidsfonds/Infodok bij elkaar zeven jeugdboeken uit van de veel bekroonde Zweedse jeugdauteur Mats Wahl, waaronder Winterbaai en de reeks rond inspecteur Harard Fors. Wahl is in de jaren zeventig beroemd geworden met boeken over jongeren met problemen. Problemen volop ook in deze ontwikkelingsroman.  

Hoofdpersonage is John-John, een zwarte jongen. Hij is, zoals gebruikelijk in dit soort jongerenromans, een beetje slecht, maar eigenlijk en vooral goed. Samen met zijn vriend Sluggo heeft hij al aardig vaak ‘kennis gemaakt’ met de politie. Deze keer stelen ze een kajak waarmee ze naar de overkant van de Winterbaai peddelen, een rijke kant van de stad. Deze actie brengt een keten van, voor een flink deel negatieve, gebeurtenissen op gang. John-John redt een rijkeluismeisje van verdrinking en ontmoet in haar huis haar knappe zus Elisabeth.
 
John-John en Elisabeth worden eigenlijk meteen al verliefd op elkaar. De een komt uit een achterstandswijk, de ander uit een elitebuurt, letterlijk en symbolisch gescheiden dus door het water. Hun liefde ontwikkelt zich toch vrij gemakkelijk doordat ze zich voor dezelfde school aangemeld blijken te hebben, een theateropleiding.  
 
De problemen dienen zich snel aan. ‘Dankzij’ respectievelijk Sluggo en zijn stiefvader Rolf (vooral aangeduid als Shithead) heeft John-John medeschuld aan twee inbraken in Elisabeths huis. Hij heeft een pistool meegenomen na de eerste inbraak en Shithead onder dreiging daarmee het huis uitgezet (omdat hij John-Johns zus Lena pakte). Niet veel later wordt John-John door hem gruwelijk in elkaar geslagen. Verder krijgen de twee vrienden ruzie, Sluggo sluit zich daarna aan bij een groep neo-nazi’s. Elisabeth ontdekt dat John-John betrokken is geweest bij beide inbraken, wat uiteraard tot een breuk leidt.
 
Wat Wahl erg goed weergeeft, is de sfeer op school. Niet per se de wrijvingen die er zijn tussen de verschillende groepen, die kun je ook elders wel zo lezen, maar wel het specifieke van de theateropleiding. De docenten worden fraai neergezet. John-John heeft acteertalent genoeg, en hij kan erg goed schrijven, maar verder botst zijn nagenoeg boek- en theaterloze jeugd enigszins met zijn in dit opzicht wel geschoolde medeleerlingen, die overigens allervriendelijkst zijn. En waarom hij zich met al die ouwe troep als Hamlet moet bezighouden, roept hij zijn theaterdocent toe.  
 
Verder zijn er wel wat (typisch literaire) elementen die jongeren wat minder zouden kunnen waarderen. Elk hoofdstuk begint met een uitbundige tekst in cursief, meestal beginnend met Broeders & Zusters en eindigend met een kreet over liefde of vriendschap. Het blijken oefeningen van John-John te zijn, die hij begon als opdracht op de theaterschool: schrijven in de stijl van. In dit geval is dat Walt Whitman. Net als zijn meester op de basisschool is zijn docent erg te spreken over het schrijftalent van John-John. Maar of een 13-plusser zit te wachten op deze vreemde lofzangen, waaronder enkele als die op de lang gekoesterde moederborst? Minder ongemakkelijk zijn de stukken met ándere informatie over zijn vroegere jaren.
 
Dan zijn er nog teksten in een lichtere letter, die het verhaal onderbreken. Het zijn  weergaves van dromen. Daarin beleeft John-John van alles met zijn vader in New York en een meisje daar dat al gauw de naam Elisabeth krijgt. Bizarre scènes zijn het, maar wel iedere keer als John-John in slaap valt keurig verder gedroomd, wat niet zo geloofwaardig is.
 
Aanleiding voor deze herdruk is een nieuwe verfilming (de eerste dateert uit 1996), te zien op Netflix, zie het stickertje op de cover. De tekst is niet zoals de film overgebracht naar 2021, zodat we een soort historische roman lezen: geen computer te bekennen, geen smartphone, wel bij voorbeeld een cassetterecorder.  
 
Dat historische geldt ook voor een paar zaken die nu behoorlijk gevoelig liggen. In het begin moeten de twee stoere kajakvaarders, ook in hun taal over ‘de schatjes’, de meisjes zo’n beetje van zich afslaan. Ook het woord ‘nikker’ valt, ja, dat was toen. Het meest omstreden, en wellicht moeilijk te duiden voor pubers, lijkt de beschrijving van de verkrachting door Shithead van Lena, waarbij niet duidelijk is of Lena genot faket of niet. Later zegt ze van haar stiefvader te houden.
 
Het is sowieso onduidelijk waar de herziening van de tekst in zit, geen nieuwe vertaling in elk geval. Het is overigens een opvallend Vlaamse vertaling. Wellicht zou een echte update verstandig geweest zijn, maar zoiets kost natuurlijk veel tijd en dan is die film alweer vergeten…
 
Voor de redelijk snel vertelde gebeurtenissen op zich zal het niet veel uitmaken. De bekende problemen van de jongeren zijn er nog altijd: kleine criminaliteit, rivaliserende groepen, vreemdelingenhaat, bokslessen, verscheurde gezinnen, een foute stiefvader, liefdesperikelen. Met ook de geëigende lichtpuntjes: schrijftalent, een geweldige oma (zoals zo vaak in de jeugdliteratuur), de kracht van de liefde. De liefdeslijn verloopt grotendeels cliché: verliefden uit verschillende milieus, bloei, crisis, en een, niet heel goed voorbereid, happy end.
 
De twee acteurs die John-John en Elisabeth spelen in de Netflix-film, staan op het voorplat. De nadruk ligt nu, net als in de nieuwe film, op het liefdesverhaal. Op de cover van de oorspronkelijke editie zie je John-John en Sluggo, als hij zich aangesloten heeft bij de neo-nazi’s en zijn hoofd heeft kaal geschoren.
 
Overigens verschenen er nog twee boeken over John-John: De övergivna (1999 - ‘De verlatenen’) en John-John (2000). Ze zijn niet vertaald in het Nederlands, maar uit de samenvattingen valt op te maken dat de verzoening tussen John-John en Elisabeth niet betekent dat hun problemen uit de wereld zijn: hij moet nog erg zijn best voor haar doen. Ook de verleidingen vanuit het criminele wereldje liggen nog altijd op de loer.
 
Mats Wahl: Winterbaai, Davidsfonds/Infodok, Antwerpen 2021. ISBN 97890022746. Vertaling van Vinterviken door Griet van Raemdonck. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri