Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2021

Cara Manes, Fatinha Ramos (ill.): Een leven vol kleur. Alles is kunst, als je maar goed kijkt

door Jan Van Coillie

9+ - Een leven vol kleur. Alles is kunst, als je maar goed kijkt. Titel en ondertitel doen denken aan het beroemde gedicht van K. Schippers: ‘Als je goed om / je heen kijkt / zie je dat alles / gekleurd is.’ Het is tegelijk het levensmotto van de Oekraïens-Franse kunstenares Sonia Delauney. Samen met haar man, Robert Delaunay en andere kunstenaars en denkers in het bruisende Parijs in de jaren 1910 ontwikkelden ze een nieuwe manier van denken over kunst. Ze wilden niet langer mensen, plaatsen en dingen schilderen zoals we die in werkelijkheid zien, maar wel zoals we ze ervaren en voelen met al onze zintuigen, als een totaliteit van kleuren, vormen, geluiden en bewegingen. De kunstrichting werd het simultanéisme genoemd, omdat ze probeerde uit te drukken hoe alle indrukken tegelijk onze waarneming uitmaken. Je zou het ook poëzie met verf kunnen noemen. Een van hun vrienden, de dichter Apollinaire, noemde hun project ‘orfisme’, naar de Griekse mythologische zanger-dichter  Orpheus.
 
Een leven vol kleur is opgevat als een vlucht door de verbeelding die Sonia maakt met haar zoontje Charles. Tijdens die vlucht vertelt ze waar ze inspiratie vond voor haar kunst en hoe ze de wereld om zich heen transformeerde tot kleurrijke composities in vier van haar kunstwerken. Het verhaal  begint wanneer Charles een lapjesdeken ontdekt in zijn ladekast. Zijn moeder vertelt hoe die aan de basis lag van haar kijk op kunst:
 
‘Toen ik de lapjes stof aaneen naaide, leek het wel alsof ik de kleuren hoorde zingen.’
 
Als kijker kun je samen met Charles ontdekken hoe ze die kijk verbeeldde in een van haar bekendste schilderijen ‘Prismes électriques’. Dan vliegen ze in hun lapjesdekenauto naar een balzaal waar zijn moeder en vader vroeger in kleurrijke outfit de tango dansten. In ‘Le Bal Bullier’ liet ze niet alleen de mensen maar ook de kleuren dansen, ze wou immers ‘alles’ laten zien, ook de kleuren en klanken van wat beweegt. Vervolgens vliegen ze naar Portugal, waar ze de markt bezoeken die aanleiding was voor het schilderij ‘Portuguese Market’. Daarin kunnen Charles en de kijker ervaren hoe het zonlicht de uitgestalde waren anders maakt. Sonia Delaunay maakte niet alleen schilderijen, maar ook ontwerpen voor geweven stoffen en voor het beschilderen van auto’s en meubels. Het laatste kunstwerk dat aan bod komt is dan ook een van haar bekende ontwerpen ‘Robe Poème No 1329’. Daarvoor brengt ze Charles naar een stoffenwinkel in Amsterdam.
 
De wervelende, kleurrijke illustraties van Fatinha Ramos zijn indrukwekkend. Je voelt meteen de verwantschap tussen haar en Sonia Delaunay. Via haar Portugese roots zal Ramos ongetwijfeld geboeid geweest zijn door Delaunays schilderij van een Portugese markt. Maar ze delen ook de liefde voor wervelende kleuren én natuurlijk hun creatieve persoonlijkheid. Ramos verwerkt in haar landschappen vooral ronde, gebogen vormen, alsof de wereld uit regenbogen bestaat. Ook in de lucht laat ze die gekleurde cirkels terugkomen. Die wisselt ze dan af met de strakke lijken van de huizen, die uit een blokkendoos vol kleuren lijken te komen.
 
Hoe sterk Ramos zich Delaunays stijl en visie op de dingen eigen maakte, blijkt overtuigend in haar zwierige tekening van de kleurrijke auto waarmee Charles en Sonia door de lucht vliegen, van boven af bekeken. Ook de volgende prent laat een indrukwekkende compositie zien van huizen, de vliegende auto en cirkels van kleuren in de lucht en van het licht van de straatlantaarns. Die lantaarns kwamen op in de steden uit het begin van de twintigste eeuw en waren een van Delaunays belangrijke inspiratiebronnen. In dat licht begint Charles ook te begrijpen wat zijn moeder bedoelde toen ze zei dat ze kleuren kon horen en voelen.
 
Dat voelen steekt helemaal in de slotprent, waarin je ook als kijker de warmte kunt ervaren van de kleuren in de deken waaronder Sonia haar zoontje instopt. Het is een liefdevol slot voor een boek dat de kijker de kans biedt te ervaren wat de kleine Charles ziet als hij gelukzalig door de lucht zweeft in een door zijn moeder ontworpen pyjama: ‘En in zijn fantasie zag hij een regenboog van zingende en dansende kleuren.’
 
Cara Manes, Fatinha Ramos: Een leven vol kleur. Alles is kunst, als je maar goed kijkt, Davidsfonds/Infodok, Antwerpen 2021, 32 p. : ill. ISBN 9789002274008. Vertaling van Sonia Delauney : a life of color door Ed Franck. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan