Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2021

Yvonne Jagtenberg: Wandert. De laatste jongen die naar zijn ouders luisterde

door Henk van Viegen

10+ - Jagtenberg is een productief illustrator bij het werk van anderen en maker van prentenboeken(reeksen) waarvoor zij zowel het verhaal bedacht als de tekeningen uitvoerde. Haar werk werd bekroond met Penselen, 1 keer een Zilveren, 2 keer een Gouden. Ze komt nu met een voor haar opvallend boek: zonder illustraties, voor oudere kinderen.
 
Wandert is een coming of age-jeugdroman, spelend in de jaren vrij kort na de Tweede Wereldoorlog. Het verhaal is (met vermenging van feiten en fictie) gebaseerd op het leven van Jagtenbergs vader, afkomstig uit een artistiek milieu.  
 
Je hebt kunstenaars en je hebt dooievisjesvreters, de laatsten ver in de meerderheid. Wandert weet zeker dat hij artiest wil worden. Een van zijn lievelingsplekken is het Grand Theatre. De meeste kinderen van zijn klas zijn daar nog nooit geweest, maar voor Wandert is het dé plek om te leren over de wereld van de artiest. Zijn vader, muzikant en muziekleraar, vindt een bestaan als kunstenaar veel te onzeker. Die haalt hem op een dag zelfs van de montessorischool (‘Leer mij het zelf te doen’) en laat hem verder leren op de degelijke Finse school. Die ziet er best gezellig uit (houten optrekken waren het, die Finse scholen, gebouwd tussen 1948 en 1950), maar is toevallig streng protestants. Wandert moet er versjes uit z’n hoofd leren, dat is nieuw voor hem. ’t Levert wel grappige scènes op.  
 
Moeder houdt zich enigszins op de vlakte, maar je voelt dat ze hem wel zou steunen. Die moeder is een bekend type in de jeugdliteratuur: de burgerlijke regels zijn op haar niet van toepassing, die zijn gemaakt voor de dooievisjesvreters. Het huishouden gaat op een holletje, het huwelijksleven is nooit saai, spirituele zaken zijn voor haar niet eng, de kinderen mogen veel en kunnen rekenen op haar begrip en gulle lach.
 
Wandert leert onder anderen van zijn eveneens artistieke oom Alex (die is tekenaar) en van circusdirecteur Boltini minder naar zijn ouders te luisteren. Net als ieder kind op zijn leeftijd (hoe oud is hij, 11,12? Hij is 5 in 1944, als hij de Puttense mannen ziet weggevoerd worden, zit nog op de basisschool en hij leest de Kick Wilstra-boekjes die vanaf 1952 verschenen) doet hij ook de nodige kennis op op het punt van de seksualiteit. Zo kun je wel door je tante geknuffeld worden en lekker tussen haar borsten bivakkeren, maar dat mag je dan weer niet zelf op touw zetten. Verliefdheden op filmsterren en in het echt, het verschil tussen een tongzoen (en de termen die daarvoor gebruikt worden, zoals bekken) en een filmzoen. Niet al te zwaar wordt het gevaar voor het huwelijk van Wanderts ouders aan de orde gesteld. Zijn vader heeft veel mooie en/of jonge vrouwelijke leerlingen, en zijn moeder heeft het daar moeilijk mee. Een tikje knullig wordt gesuggereerd dat dat te maken heeft met het feit dat haar vader haar vroeger in de steek gelaten heeft.  
 
Het verhaal wordt snel verteld, zonder dat dat enige afbreuk doet aan het niveau van de taal. Die is intelligent, gelaagd en humoristisch, wellicht iets te volwassen gestuurd. Dat geldt ook wel een beetje voor de inhoud. De (groot)ouders van de doelgroep kunnen hun hart ophalen aan elementen als de Kick Wilstra-boekjes, Laurel en Hardy en het circus Boltini. Het slotdeel doet dan weer een tikje kinderlijk aan, met de monomaan op (het de baas willen worden van) het circus gerichte Wandert.
 
Al met al is het wel enigszins gelikt, met z’n mooie mix van artisticiteit tegenover burgerlijkheid, kekke ouders, iconische momenten uit de oorlog, grootheden als Boltini en het door hem uit de klauwen van de nazi’s geredde zigeunerorkest. Positiever gezegd: het is knap gedaan. Ook motieven als de identiteit van ouders (zie ook het prachtige motto!), de omgang met de beste vriend Frans en de verhaalmotieven ‘konijn’ en ‘vlooien’ worden mooi in het verhaal geweven. En het blijft interessant te lezen over de droom van een opgroeiend kind, over het loskomen van de ouders, over het bijzonder willen zijn: ‘Circusartiesten kunnen dingen die andere mensen niet kunnen.’ Nadrukkelijk en zelfverzekerd deelt Wandert aan het begin van het verhaal mee dat dit boek ‘over mij’ zal gaan. Aan het eind is hij benieuwd naar wat hij later allemaal te vertellen heeft.
 
Yvonne Jagtenberg: Wandert. De laatste jongen die naar zijn ouders luisterde, Querido, Amsterdam 2021, 167 p. ISBN 9789045125824. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan