Vanaf twaalf jaar
JEUGDBOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2021
Tom De Cock: Lily
door Henk van Viegen
12+ - Tom De Cock debuteerde op
18-jarige leeftijd met de horrorroman De openbaring (Houtekiet 2001), een boek dat nu
wellicht gepresenteerd zou worden als een young-adultroman. De nieuwe,
dystopische vertelling Lily wordt
zijn debuut voor jongeren genoemd.
Zoals gebruikelijk in de dystopie wordt de tijd van nu aan
de kaak gesteld door het verhaal in een al dan niet verre toekomst te plaatsen
waarin de dreigende ellende van nu werkelijkheid geworden is. Het beste werkt:
niet té ver, dan is er meer herkenning. Welke zaken zijn er op dit moment
voortdurend in de aandacht? De uitwoning van de planeet, de overbevolking, enge
ziektes en virussen, de vluchtelingenproblematiek, dictators en bijbehorend protectionisme,
klimaatverandering, verregaande digitalisering, robotisering, controle door de
regering. Van deze zaken zul je er dus zeker enkele tegenkomen in dystopieën
van nu, enkele ervan zaten er altijd al wel in. Vorig jaar verscheen van Hilde
Van Cauteren de geslaagde dystopie Het
sleutelbeengebaar, waarin de
nadruk ligt op robotisering, streng staatstoezicht, vervreemding van de
productie van ons voedsel en de zwakke positie van de arbeidsmigrant. Bij De
Cock ligt de bron van alle verdere ellende bij de klimaatverandering en het
omgaan met het (plastic) afval van de consumptiemaatschappij.
We zijn in het jaar 2149. Nadat
de stijging van de temperatuur en van de zeewaterspiegel gierend uit de hand
zijn gelopen, hebben landen en groepen landen zich afgesloten van de rest van
de wereld. Engeland en een flink deel van Europa (inmiddels vijanden!)
bijvoorbeeld door een enorme wal te bouwen die al het vreemde buiten houdt. Koepels
boven de huizen tegen de zonkracht, technologie om de lucht zuiver te houden en
allerlei stevige maatregelen om het doorgeven van virussen te voorkomen. Fysiek
onderwijs bestaat niet meer, fysieke vriendschap nauwelijks, alles gebeurt
online. Deze laatste zaken zijn niet ver van ons coronabed, die van de proloog
evenmin: in een land waar Chinees gesproken wordt, geeft een exotisch dier een
uiterst eng virus door.
Daarna maken we kennis met het 14-jarige hoofdpersonage Lily,
een echt rijkeluiskind. Ze woont met haar twee vaders in het hart van de
gemeenschap De Nieuwe Unie, Brüssel. Ze verdient bakken met geld als influencer,
elke dag zien miljoenen volgers haar in de weer met producten van MIXXON huid
care, de zeer tevreden sponsor (zogenaamd ook de sponsor van dit boek!).
Alleen een enkele
puissant rijke inwoner kan een tripje maken naar een ander gebied. Lily, die
eigenlijk nooit buiten komt, mag met haar vaders mee naar New New York. Een
goeie truc van de auteur, want dankzij de rondleiders in die stad krijgen we
een mooi inkijkje in wat er de afgelopen jaren met die stad en de wereld
gebeurd is. Er stond een wal omheen, maar die is na een gruwelijke
waterstijging onklaar geraakt, je ziet nog de bovenkanten van beroemde
gebouwen, en ook nog een stukje Vrijheidsbeeld. Op die trip ontmoet Lily de
knappe Samuel. Hij is eveneens stinkend rijk, zoon van de magnaat Samuel
Winfrey. Opvallend: hij weet niets van het bestaan van Lily, hij is een
offliner. Het zal duidelijk zijn dat Lily en Samuel elkaar gaan krijgen, maar
zoals in elk liefdesromannetje moeten er eerst nog heel wat hobbels genomen
worden en avonturen beleefd. Heel erg z’n best om origineel te zijn, doet De
Cock op dit punt niet. Lily moet in het begin vooral stotteren, blozen en/of
schrikken als Samuel in de buurt is. Daarna is ze vaak bezig de druppels en de
spieren op zijn fraaie borstkas te volgen, ook als de situatie nijpend is.
In de haven
rijpt in Lily’s hoofd een plan om het aantal volgers over de ultieme streep van
200 miljoen te trekken: een heus avontuur. Zij en Samuel ‘kapen’, dankzij hun
positie, een door de autoriteiten aan de ketting gelegd schip van de zogenoemde
Vuilzwervers. Onderweg, terug naar De Nieuwe Unie, snappen deze afval
verzamelende milieuactivisten en ook Samuel dat Lily dat niet gedaan heeft uit liefde
voor het milieu, maar puur uit eigenbelang. Ze dreigen haar aanvankelijk
overboord te gooien, maar dankzij enkele treffende heldendaden mag ze blijven.
Ze leert razendsnel, gaat nadenken over haar situatie, en raakt in de ban van
de manier waarop de Vuilzwervers, een soort opvolgers van de Regenboogstrijders
[Greenpeace!], leven en werken. Aangezien alles gefilmd wordt, begint het in De
Nieuwe Unie te kraken en te piepen, de jongeren krijgen ‘slechte ideeën’.
Een en ander
eindigt zo op het eerste gezicht niet volkomen happy, maar de slotzinnen
suggereren wel veel goeds. Tom De Cock riep zijn jonge lezers op te bedenken en
op te schrijven wat er zou kunnen gebeuren, en dat in te sturen.
De Cock is er, zoals
vaak in scifi, niet echt in geslaagd andere mensen te tekenen in die
best verre toekomst. Er wordt ouderwets vergaderd, verliefdheid en vrijen gaan
‘als vanouds’ en het avontuur dat Lily en Samuel doormaken, wijkt in niets af
van de avonturen uit andere spannende verhalen. Zijn beeld van hoe de wereld er
uit zou kunnen zien, is wel overtuigend, op zijn site kun je trouwens factchecken.
Uit het heden blaast hij erg mooi protectionistisch en dictatoriaal leiderschap
op. Dit doet hij in korte, vaak erg humoristische tussenstukjes onder de titel
‘Ondertussen’. De eerste minister zit daar de actualiteit door te nemen met
zijn ministers, allemaal goed op de hoogte maar zonder inspraak. Milieu heeft
slechts een onderminister (‘Wat nu weer, onderminister van Milieu?’), de
minister van Nationale Rampen test nieuwe geneesmiddelen voor virussen ‘extra
muros’, er zijn heuse ministers van Onpartijdige Media en Onafhankelijke Pers.
Je herkent moeiteloos de actualiteit in en buiten Europa.
Erg leuk, en actueel, zijn hun
en andere reactionaire (van de volwassenen) reacties op beelden waarin de
jongeren en de Vuilzwervers kussen, huggen, highfiven, mond op mond beademen en
elkaar op de schouders slaan. Het boek gaat echt over de toekomst en die is aan
de jongeren. Van hen moet de verandering komen. Die jongeren hebben er, in dit
boek in elk geval, weer een mooi woord voor ‘te gek!’ bij: ‘beton!’ Oudere
jongeren bedient De Cock door popmuziek van nu in het verhaal te presenteren
als nieuw nostalgisch.
Alles bij elkaar een weliswaar
vrij traditioneel avonturenverhaal wat betreft genrekenmerken, maar toch
geslaagde jeugdroman: enthousiasmerend, actueel en geregeld erg geestig. Met
een mooi motto (een tekst van Marshall McLuhan: ‘On Spaceship Earth there are
no passengers; everybody is a member of the crew’) en een treffende cover.
Tom De Cock: Lily, Pelckmans,
Kalmthout 2021, 396 p. ISBN 9789463832717
deze pagina printen of opslaan