Vanaf zes jaar

JEUGDBOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2021

Milja Praagman: Magneetje

door Jan Van Coillie

6+ - Milja Praagman brak door als illustratrice met Nog 100 nachtjes slapen, prentenboek van het jaar in 2013. Als je de prenten uit dat boek vergelijkt met die in Magneetje, kun je niet anders dan respect voelen voor het lef waarmee ze nieuwe vormen zoekt voor haar tekentalent. Wellicht werd ze daarbij geïnspireerd door de poëtische vorm, die niet alleen letterlijk én figuurlijk veel ruimte laat voor de verbeelding, maar die ook het best gediend is met sobere illustraties die die de gedichten niet zomaar ‘uitbeelden’ maar wel ‘verbeelden’.  

Soberheid is wat Praagmans prenten in deze bundel het meest typeert. Met slechts enkele lijnen en een minimalistisch kleurgebruik zet ze dieren neer die telkens weer een bijzondere relatie aangaan met de tekst. Dat komt vooral doordat ze focust op de diepere, emotionele laag van de gedichten, die ze op een originele en bijzonder expressieve manier oproept. Vaak spreekt de emotie uit de compositie. Kijk maar naar de kleine pinguïn op de buik van zijn slapende papa, de krokodil in de vorm van een uitgerolde lappendeken of de twee witte zwanen op een zwarte achtergrond, die als het ware een dierbare herinnering insluiten. Een en al warmte, soms met een vleugje humor, stralen de tekeningen uit die dieren afbeelden met hun kleintjes, van de panda’s over de poezen tot de luipaarden.
 
Het ‘spannends’ zijn echter de details waardoor de illustraties voor een klik zorgen met de gedichten. Grappig en verrassend zijn de twee nijlpaarden in bad bij ‘Jij en ik’, een kort gedicht over hoe goed je bij elkaar kunt passen. De twee lieveheersbeestjes met verschillend gekleurde kopjes vormen een intrigerende combinatie bij ‘Donor’, over de problematiek van mensen zonder papieren. Het overweldigende maar onuitspreekbare gevoel van verliefdheid drukt de illustratrice uit in het contrast tussen een olifant en een muis. Het intieme ‘Klein verdriet’ verbeeldt ze in een zwarte vogel met gebogen kop. Zo kun je bij elke illustratie wel iets ontdekken dat in een verrassend, speels of intiem verband staat met het bijhorende gedicht.
 
Niet alleen de illustraties maar ook meerdere gedichten spreken aan door een verrassende benadering die je als lezer uitnodigt om stil te staan en te reflecteren. Alleen wordt die poëtische kijk nog te vaak verpakt in een gekunstelde vorm. In een goed gedicht moeten vorm en inhoud een hecht geheel vormen en dat bijzondere evenwicht wordt nog te vaak verstoord in Praagmans eerste bundel. Dan klinkt de formulering geforceerd, meestal onder dwang van het rijm. Neem het begin van ‘Donor’:
 
‘Dokter, ik heb te veel gevoel.
Ik wil het graag doneren
aan al die mevrouwen en meneren,
die beslissen en besluiten
over ons land in, of blijf daarbuiten.’
 
Of neem ‘Oma meisje’, dat aanspreekt door een verfrissende benadering, maar sputtert door de knellende vorm:  
 
‘In mij zit ook een oma
als ik denk aan Elmo’s vacht,
maar dan zie ik zijn lege mand
en weet ik dat hij rust zacht.’
 
Soms is de verwoording te expliciet, op het belerende af, zoals in het slot van ‘Mantra voor een kleine worm’: ‘Wanneer je iets wil, / ga het doen en proberen, / alles kun je leren.’ Zo zijn er meer gedichten waarin een sterke aanzet of benadering klem komt te zitten in een gewrongen of nodeloos expliciete verwoording. Op dat vlak kan Praagman nog veel vooruitgang boeken. Een poëtische kijk op de dingen heeft ze in elk geval. Het beeld van de papa als oceaan waarop je zacht kan deinen in ‘Ik heb een droom’ beklijft meteen. Hier past het golvende ritme bovendien wél mooi bij de inhoud. ‘Recept’ verwoordt op een originele manier wat een ruzie zoal kan losmaken. ‘Opa en oma’ geeft een verrassende kijk op de evolutieleer. In ‘Klein verdriet’ sluiten zowel de beeldspraak als het ritme mooi aan bij de inhoud en dat gaat ook op voor het slotgedicht ‘Slp lkkr’.
 
Magneetje heeft een sterke aantrekkingskracht, zowel door de illustraties als door de verrassende, poëtische kijk op gevoelens en gebeurtenissen in een kinderleven. Alleen de dichtvorm lijdt soms nog aan kinderziektes.
 
Milja Praagman: Magneetje, Leopold, Amsterdam 2021, 42 p. : ill. ISBN 9789025881528. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan