Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 6, JUNI 2021

Linda Dielemans, Sanne te Loo (ill), Djenné Fila (ill.): Brons / Onder de golven

door Brons / Onder de golven

10+ - Vorig jaar viel Linda Dielemans, archeoloog en schrijver, in de prijzen met Brons, een non-fictieboek over het bronstijdperk. Ze werd niet alleen voor de Woutertje Pieterse Prijs genomineerd, ook voor de Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen (recent omgedoopt tot Leesjury) stond Brons op de shortlist. Het boek werd bekroond met een Vlag en Wimpel en de White Raven 2020. Het gebeurt niet vaak dat non-fictie bij literaire en kinderjury’s zo hoog scoort, maar Brons is niet alleen zeer knap en aansprekend geschreven, het boek verbindt wetenschap, vertelling en illustratie ook op een zeldzaam mooie, hechte manier met elkaar.  

Vanuit de intrigerende vraag waarom mensen in de Bronstijd hun mooiste en meest waardevolle dingen in het moeras gooiden, opent Dielemans voor kinderen van 10 à 12 jaar een onbekende, fascinerende wereld. En ook hoe een archeoloog die wereld ontdekt, bepaalde patronen gaat onderscheiden en zo doordringt tot de levens van vierduizend jaar geleden. Of dat probeert te doen, want er blijft ook veel te raden, zoals bij de vondst in 1991 in het Ötzital van een man uit de bronstijd die van achteren werd neergeschoten met een pijl. Waarom? Het is een raadsel. Niet om hem te bestelen, want zijn kostbare gereedschap had hij nog altijd bij zich.
 
Archeologie en verhalen, dat past goed samen. Een archeoloog moet op basis van de zaken die hij vindt, zich trachten voor te stellen hoe de mensen in een ver verleden leefden. Helemaal zeker of het verhaal van de levens die op die manier worden opgediept, ook klopt, ben je nooit en antwoorden zijn ook niet definitief. Dielemans laat je deelnemen aan de zoektocht, maakt je deelgenoot van haar vakkennis en haar passie voor het exploreren van een nooit eindigend verhaal.
 
Elk hoofdstuk in dit informatieve boek sluit af met een fictief verhaal. Het eerste uit Brons begint zo:
 
‘We slapen. Tenminste, dat denken we. Het is donker om ons heen, aardedonker. We zijn omgeven door steen. Hier en daar voelen we iets zachts langs onze huid kruipen. Iets wat leeft, iets wat zoekt naar water. Wortels zijn het, de wortels van planten en bomen.’
 
Intrigerend, want wie zijn in hemelsnaam die ‘we’, omgeven door steen, die het groeien van wortels waarnemen?
 
‘We zijn niet alleen. We zijn deel van de aardkorst, kwamen ooit uit de diepte met geweld omhoog en zonken toen weer weg in de huid van de wereld.’
 
‘We’ zijn ertsen, die ontdekt worden door de mensen en – ‘we kraken en breken’ – tot metaal worden gesmolten. De volgende fictieve verhalen zijn allemaal vanuit het perspectief van bronzen voorwerpen verteld. Een beetje hachelijk is het misschien wel, deze ongewone personificaties, maar Dielemans is een uitstekend schrijver en ze verleidt je om mee te gaan in deze fantasie, die op een onnadrukkelijke wijze ook zeer informatief is.  
 
Onder de golven. Het verhaal van Doggerland is op hetzelfde stramien gemaakt. Dielemans begint met een strandwandeling die een onverwachte vondst oplevert: een tand van een mammoet. Hoezo is een tand van een landdier aangespoeld uit zee? En er zijn meer zaken uit de prehistorie aangespoeld op de stranden van Nederland en België. Conclusie: de Noordzee was vroeger geen zee. Over een periode van een miljoen jaar hebben ijstijden en warmere periodes elkaar afgewisseld en is het Doggerland, een uitgestrekt gebied tussen Engeland en het Europese continent, langzaamaan onder de golven verdwenen. Daar ligt nu een verdronken wereld en we zijn nog meer net begonnen met die te ontdekken.
 
De fictieve verhalen gaan over hoe de mensen zich aan de klimaatveranderingen hebben moeten aanpassen. De eerste zin van elk nieuw verhaal herneemt de laatste zin van het vorige. Zo verbindt Dielemans de levens van mensen met elkaar, van in de prehistorie tot nu. Want ook wij zien overal ter wereld de landschappen veranderen. Alleen hebben we die klimaatverandering deels zelf veroorzaakt.
 
Brons en Onder de golven brengen geen eenvoudig verhaal, soms komen erg technische zaken aan bod, maar Dielemans heeft het talent om complexe zaken aantrekkelijk en bevattelijk uit te leggen zonder simplistisch te worden of de nuance uit het oog te verliezen. De teksten zijn helder, de taal ongedwongen poëtisch, de structuur overzichtelijk. En bovenal, de bezieling voor haar vak straalt er vanaf.  
 
Beide intelligent uitgewerkte, fascinerende boeken delen hun kennis niet alleen in feiten en verhalen, ze zijn allebei ook prachtig geïllustreerd en vormgegeven. Elk thematisch onderdeel heeft zijn eigen kleuraccenten en zowel Sanne te Loo, die Brons illustreerde, als Djenné Fila in Onder de golven vatten met kleur, symbolen en illustraties uitstekend de sfeer. Ze zijn deels informerend, deels verhalend en sfeerscheppend.  
 
Twee uitzonderlijke boeken, die met kop en schouders uitsteken boven het doorsnee non-fictieaanbod.
 
Linda Dielemans, Sanne te Loo: Brons, Fontaine, Amsterdam 2020, 184 p. : ill. ISBN 9789059568945. Distributie Agora Books
Linda Dielemans, Djenné Fila: Onder de golven, Fontaine, Amsterdam 2021, 184 p. : ill. ISBN 9789464040326. Agora Books

deze pagina printen of opslaan