Vanaf negen jaar
JEUGDBOEKEN NR. 5, MEI 2021
Bibi Dumon Tak, Marije Tolman (ill.): De eik was hier
door An-Sofie Bessemans
9+ - Heb
je wel eens gehoord van www, het wortelwijdeweb, het wortelkoor dat dient als
bomenoor? Wie anders bedenkt die taalvondsten dan de meest gelauwerde ecoauteur
van ons taalgebied? Alles aan dit nieuwe boek van Bibi Dumon Tak klopt.
Aan het woord in De eik was hier zijn
een zomereik en gaai, op de achtergrond rijmt of rapt het wortelkoor (‘Die eik,
die had geen kans, stond met z’n wortels in het zand, daarboven een laag van
bitumen en grind. Aangestampt asfalt dat steden verbindt.’). Wie vertrouwd is
met Dumon Taks werk, weet dat ze eigenlijk non-fictie schrijft. Achteraan in
het boek vind je een stukje tijdlijn en geschiedenis over de eik. Je kunt de
boom gaan opzoeken op de grens van Nederland en België… voor zolang dat nog
gaat althans.
De hoofdpersonages
hebben elkaar graag, dat zie je aan de plagerige koosnaampjes die de eik en de
gaai elkaar geven: Van Houten, Van Verenstein, Eikel en Verentooi, ouwe
takkenbos! Boom en vogel kunnen dan ook niet zonder elkaar. De gaai verlost de
eik van de jeukende meikevers en verspreidt zijn zaailingen, de boom ‘doet zijn
best’ om eikels te leveren en voederhuis te zijn voor muizen, eekhoorns en
zwijnen, tijdens de oorlog zelfs voor mensen. De gaai is nochtans een jonkie, ‘ruikt
nog naar ei’ en vliegt en fladdert af en aan, waar de boom al veel gaaien heeft
zien passeren en zelf symbool is van stilstand. De boom kan niet vluchten,
be-leeft, ondergaat, is door zijn geworteld zijn nog veel meer afhankelijk van
hoe wij mensen omgaan met zijn omgeving.
Het boek leest als een verhaal, in korte
gesprekken en overpeinzingen, afgewisseld met de commentaar van het koor. Het
doet je anders kijken naar stilstaan en leven in verbondenheid met je omgeving
(een mooie verdienste voor het kinderboek voor de maand van de filosofie 2021).
Maar staat de boom echt stil? En wat zie je als je stilstaat?
In dit papieren monument heeft Dumon Tak
haar kennis en taalrijkdom in de strijd geworpen om het verbond tussen plant,
dier en mens bloot te leggen en te versterken. Ze ontmaskert taal (rooien is
doden) en zet die tegelijk naar haar hand om je met veel charme te overtuigen.
Ze doet dat eikenwijs of eigenwijs, kies zelf maar.
De eik en de gaai tonen de lezer de
werkelijkheid die we vaak voorbijhollen: dat de eik smaakt naar asfalt en
uitlaatgassen, en de eikels naar roet, dat het licht en het lawaai van de
snelweg de dieren doen wijken, en dat de natuur vaak moet wijken waar wij dat
willen. Maar dat sommige mensen ook dorstige wortels zien en willen laven. Dat
er bomen met een naam zijn, die troosten en hoop geven. Dat de
coronamaatregelen het verkeer een tijdje hebben doen minderen. Ook de
illustraties van Marije Tolman, een mix van foto’s en tekeningen, laten zien
wat anders niet zichtbaar is: de wortels van de boom, vogeljongen in de kruin.
De eik was hier. Dat heeft Bibi Dumon Tak nu in de lezer
gekerfd. Je moet ergens voor staan, ook al is je leven kort, lees je in dit
boek. Wat Dumon Tak schrijft heeft ons doen stilstaan, en hopelijk staan we
allemaal voor de boom als de kap dreigt.
Bibi Dumon Tak, Marije Tolman: De
eik was hier, Querido, Amsterdam 2021, 128 p. : ill. ISBN 9789045125329.
Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan