Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 4, APRIL 2021

Do van Ranst: Zoeken naar Esther B. en het voorval met Benito

door Jan Van Coillie

Do van Ranst lijkt een zwak te hebben voor merkwaardige, mysterieuze titels: Mijn vader zegt dat wij levens redden, Moeders zijn gevaarlijk met messen en nu dus Zoeken naar Esther B. en het voorval met Benito. Mysteries volop in dit boek, niet alleen rond Esther B. en Benito, maar ook rond alle andere personages, over wie geleidelijk aan van alles aan de oppervlakte komt.  

Hoofdfiguur en ik-verteller Deef begint zijn verhaal op de eerste schooldag van zijn laatste jaar in de basisschool. Al snel is duidelijk dat het geen dag is als de andere. Alle leerlingen krijgen een papieren, witte bloem. Directeur Dekker brengt de verzamelde leerlingen op het schoolplein de trieste boodschap dat een leerling overleden is, Esther Beukenhout, en dat wie vragen over zelfdoding heeft, bij de leerkrachten en de schoolpsychologe terecht kan. In een bezinningsdienst grijpt hij Esthers dood aan om de leerlingen een dubbele opdracht te geven: zoeken waarom het leven ‘gaaf’ is en nadenken over Esther. Meester Simon vraagt zijn klas ook nog om te proberen meer te weten te komen over elkaar.
 
Het begin sleept de lezer meteen mee. Daarvoor zorgt niet zozeer die toespraak van directeur Dekker, maar wel de sterke inleving de auteur in de leef- en belevingswereld van zijn jeugdige personages. Je hebt het gevoel dat je tussen de jongeren staat op het schoolplein, je kijkt, denkt en voelt als het ware met Deef mee. Daarin schuilt de kracht van Do van Ranst als auteur. Het gevoel om helemaal te verdwijnen in het hoofd van de jonge ik-verteller bewerkstelligt hij zowel door levensechte dialogen (waarin je Van Ransts ervaring als toneelschrijver merkt) als door een scherpe aandacht voor lichaamstaal, die vaak veel meer zegt dan woorden:
 
‘Ik voel de blik van Leander priemen in mijn arm. Ik kijk naar hem. Hij fronst zijn voorhoofd. Het wil zeggen dat hij dat groepje niet begrijpt. Ik haal mijn schouders even op naar hem. Stip doet precies hetzelfde. Harpers en Juliets blikken haken even in elkaar. Wij vinden het juist wel zin hebben. Tenminste, we willen juist wel heel graag weten wie…’
 
Door die aandacht voor veelzeggende lichaamstaal en sprekende details weet de auteur zowel sfeer op te roepen als emoties te treffen. Zo ervaar je intens de spanning in de woonkamer bij Stip en Stella, voel je de opluchting bij Deef wanner hij merkt dat zijn vader zich geschoren heeft en beleef je mee hoe de sfeer in de kerk kantelt wanneer Lex op zijn viool speelt.
 
De opdracht van meester Simon om mekaar ‘echt’ te leren kennen biedt de auteur de kans om zijn personages uit te diepen. Samen met Deef en zijn vrienden ontdek je hoe weinig ze echt van mekaar weten én hoe mensen altijd verschillende kanten hebben. Omdat je steeds meer over hen te weten komt, krijg je meer begrip voor hun gedrag én ontdek je onvermoede of onverwachte aspecten van hun persoonlijkheid. Neem nu ‘hatelijke’ Harper, die bij het begin wordt getypeerd als een betweter die voortdurend de anderen treitert en geen vrienden heeft. Telkens weer blijkt dat zij in gesprekken de spijker op de kop slaat, waardoor je haar samen met Deef steeds meer gaat bewonderen, al blijf je je tegelijk aan haar ergeren. Ook zij geeft zich meer en meer bloot, zo zegt ze zelf te beseffen dat ze vaak hatelijke opmerkingen maakt. Dat ze bevriend raakt met Juliet, wordt ook heel geloofwaardig uitgewerkt.
 
De krachtige typering van de leef- en belevingswereld van Deef en zijn vrienden boeit tot op het einde. En toch laat het boek me onbevredigd achter. Dat komt in de eerste plaats door het ongeloofwaardige motorische moment in de plot. Het blijkt namelijk dat directeur Dekker de dood van Esther verzonnen heeft, hij wou nog iets bijzonders doen vlak voor zijn pensionering. Dat een directeur zoiets zou doen lijkt me onvoorstelbaar. En nog meer dat hij zijn hele lerarenploeg daarin meekrijgt. Die wending in de plot is als drijfzand waarin het hele verhaal wegzakt. De brief met excuses kan daar niets aan verhelpen en al zeker niet de interventie van de ouders waarin de directeur in ere wordt hersteld. Ze komen over als verkrampte pogingen om de geloofwaardigheid op te krikken.
 
Nog op andere plaatsen in het verhaal voel je als lezer even de grond onder je voeten wegzakken. Dan laat de auteur zich gaan in uitweidingen die weinig of niets bijdragen tot de eigenlijke plot. Dat gebeurt in verschillende fragmenten waarin Deef over zijn vader vertelt, een auteur met een writer’s block en een alcoholprobleem, die kritiek spuit op literaire prijzen en lange betogen houdt over het belang van lezen, het verband met intelligentie en kritisch zijn. Zijn uitspraken wordt meteen gerelativeerd door Deef en zijn moeder, die ze typeert als ‘zwalpen’. Jammer genoeg geldt die typering ook voor deze passages zelf. Ook elders mocht de auteur zijn verhaal strakker in de hand houden: de uitweiding over de afkomst van Jill, de moeder van Juliet, is te weinig relevant en het gesprek van de twee agenten met Deef verzandt in clichés.
 
Do Van Ranst weet zich op een ijzersterke manier in te leven in zijn jonge personages en dat maakt hem tot een boeiend auteur. Een minder gezochte en hechtere plot had Zoeken naar Esther B. en het voorval met Benito echter veel overtuigender kunnen maken.
 
Do van Ranst: Zoeken naar Esther B. en het voorval met Benito, Davidsfonds/Infodok, Antwerpen 2021, 144 p. ISBN 9789002272943. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan