Adolescenten

Timothée De Fombelle : Een prins zonder koninkrijk

door Elly Simoens

De grootse finale blijft uit
 
15+ - In 2007 introduceerde de Franse auteur Timothée de Fombelle een nieuw, onvergetelijk personage in de jeugdliteratuur: Tobie Lolness. Anderhalve millimeter groot, woonachtig in een reuze-eik en op de vlucht voor de vijanden van zijn vader. Het met een Zilveren Griffel bekroonde eerste deel, Op de vlucht, heeft werkelijk alles om van een jeugdboek een klassieker te maken: een bijzondere en sympathieke held, gemene schurken, een wereld die nieuwsgierig maakt, fantasie, humor, een vleugje liefde en vooral ontzettend veel verslavend spannende scènes.
 
Daarna bleef het even stil rond De Fombelle. De Fransman is eigenlijk een theatermaker en zijn hart ligt bij het toneel. Toch bleef hij na het succes van Tobie Lolness, dat ook in het buitenland met heel wat prijzen ging lopen, voor kinderen schrijven en in 2011 verscheen het eerste deel van een nieuw groots opgezet tweeluik: Vango: Tussen hemel en aarde. De overeenkomsten met Tobie Lolness zijn meteen overduidelijk: opnieuw een door en door goede held als hoofdpersonage — en opnieuw is het een dappere jongen —, opnieuw een spannende achtervolging die de motor vormt van het verhaal, opnieuw een tweeluik, opnieuw een verslavend en razendsnel avonturenverhaal. Maar Vango is toch ook weer radicaal anders. De nadruk ligt meer op mysterie en minder op humor, en in plaats van een fantasierijke, tot de verbeelding sprekende context kiest De Fombelle deze keer voor een door en door historische achtergrond.
 
Tussen hemel en aarde opent met een memorabele scene op het plein voor de Notre-Dame, in het jaar 1934. De jonge Vango staat op het punt om tot priester gewijd te worden. Maar een groep politieagenten verstoort het intieme moment en wil Vango arresteren. Hij wordt verdacht van moord. Met een adembenemend manoeuvre weet Vango te ontsnappen. De nieuwsgierigheid is meteen gewekt: wie is deze jongen? Het verhaal van Vango wordt er een vol mysterie. We ontdekken dat hij als wees opgroeide op een woest eiland, een tijdlang in een verborgen klooster woonde bij de monnik Zefiro, op een lange tocht met een van de eerste gigantische zeppelins ter wereld de liefde van zijn leven, Ethel, ontmoette en weer uit het oog verloor, en dat hij niet alleen wordt achtervolgd door de politie die hem van moord verdenkt, maar dat ook anderen hem op de hielen zitten omwille van zijn afkomst. Wie die mensen juist zijn en wat er nu zo bijzonder is aan Vango’s verleden, blijft open.  
 
In het tweede deel, Een prins zonder koninkrijk, is het verhaal ondertussen twee jaar verder en is Vango nog steeds op zoek naar de waarheid over zijn afkomst en zijn achtervolgers. En die vindt hij ook, zij het een beetje in een anticlimax: niet alleen is de apotheose niet zo spectaculair en ligt ze in de lijn van de verwachting, de ontknoping zelf wordt ook vrij saai verteld. Bovendien gaat het verhaal na de onthulling nog eventjes door, waardoor het gevoel van het raadsel ontcijferd te hebben een beetje wegvalt. Al is het einde op zich stilistisch dan weer heel knap en blijft het onverwacht samenkomen van alle losse eindjes nog wel een tijdje nazinderen.
 
Dit tweede deel botst ook op andere niveaus op meer zwakheden dan het eerste deel. Het lijkt er vooral op dat Vango ontzettend veel hoge verwachtingen heeft opgeroepen en die in het tweede deel gewoon onmogelijk kan inlossen. Zo verwacht je stiekem een nog grootsere setting voor de ontknoping dan in het eerste deel, maar dat blijkt niet zo gemakkelijk als je eigenlijk al heel de wereld bij je verhaal betrokken hebt. Het tweede boek blijft dan ook nog steeds schipperen tussen dezelfde contexten: tussen Schotland — waar Ethel woont —, de Eolische Eilanden — waar Vango opgroeide —, New York, Rusland, Parijs, en een zeppelin die de wereld rondreist.  
 
Wat personages betreft, weet De Fombelle wél te prikkelen: de verhalen van personages die in het eerste deel erg impliciet bleven, krijgen nu meer ruimte (zoals dat van de Mol), en de auteur slaagt er zelfs in om op een geloofwaardige manier nog personages toe te voegen aan de al indrukwekkende cast. Uiteindelijk maken meer dan dertig regelmatig terugkerende personages hun opwachting. De Fombelle laat het niet na om daar zelf terloops ironisch commentaar op te geven. Bijna op het einde van het boek introduceert hij twee nieuwe personages, Barthélemy en Casimir Fermini. Fermini, eigenaar van het restaurant waar een belangrijke confrontatie zal plaatsvinden, is ook schrijver en rondt net zijn eerste roman af, wat Barthélemy de ruimte geeft voor de volgende opmerking: ‘Dat kun je niet maken […] in de laatste hoofdstukken nog een nieuw personage opvoeren.’ Een heerlijk staaltje zelfspot.

In een vergelijking met het eerste deel komt Een prins zonder koninkrijk dan wel wat vuurkracht te kort, als tweeluik blijft het verhaal van de jonge voortvluchtige wel een ijzersterk geheel. In de eerste plaats is Vango indrukwekkend filmisch geschreven. De aaneenschakeling van scènes lijkt zo uit een hedendaagse kwalitatieve actiefilm geplukt, de beschrijvingen roepen vanzelf beelden op, en de vertelling schiet aan zo’n razend tempo voorbij dat je in de achtergebleven echo’s op den duur bijna filmmuziek zou gaan onderscheiden. Maar de boeken gaan ook verder dan louter een verhaal vol flitsende actie. Vango is bij momenten gevoelig en bijna poëtisch geschreven: ‘Zij. Voor iedereen, zelfs voor Zefiro, kwamen die drie letters overeen met een specifiek wezen, soms heel ver weg, als een droom, een schim of een gemis. En met het geluid van ruisende japonnen in hun oren zwegen ze totdat ze midden in de stad stonden.’ (Een prins zonder koninkrijk).
 
Veelzeggend is het tweeluik ook in het verwerken van symbolen, met name degene die verwijzen naar hoogtes, vliegen en vooral: vrijheid. Vango kan communiceren met vogels, wordt door zijn Russische achtervolgers ‘de Vogel’ genoemd, kan de hoogste torens beklimmen alsof het niets is en leeft liever dichter bij de hemel dan bij de grond. Hij zoekt dan ook constant de spectaculairste locaties op, van de Notre-Dame tot de Empire State Building, van eenzame, hoge kliffen tot zeppelins en eenpersoonsvliegtuigjes. In die hoogtes vlucht hij niet alleen, maar zoekt hij ook zijn vrijheid. En de euforie die je als lezer voelt bij iedere nieuwe, duizelingwekkende hoogteverovering, zorgt voor adrenaline alsof je zelf het obstakel hebt overwonnen.  
 
Tegelijkertijd krijg je steeds het gevoel toeschouwer te zijn van belangrijke historische gebeurtenissen. De Fombelle plaatst dan wel de gebeurtenissen en de emoties centraal, op de achtergrond blijft steeds de historische realiteit aanwezig. In het tweede boek is dat nog nadrukkelijker dan in het eerste. Was de Tweede Wereldoorlog in het eerste deel nog een vrij vaag doorschemerende dreiging, nu speelt die volop en duidelijk een rol. Het nazisme, de oorlog, Stalin, ondergrondse verzetsgroepen; op een subtiele manier weeft de auteur de historische feiten in het verhaal en geeft hij ze een rol in de ontknoping van zijn eigen relaas. Dat voortdurende gevoel van historiciteit voegt een prachtige dimensie aan het boek toe op een manier die weinig grote romans gegeven is.  
 
Ten slotte put De Fombelle ruim uit het arsenaal van literaire trucjes om de spanning in zijn verhaal te houden. Hevige actiescènes worden afgewisseld door rustpunten, een ingreep die de auteur al bij het begin van het tweede boek gebruikt door na een heftige achtervolging op een trein ruimte te geven aan Vango en Zefiro die op een wolkenkrabber de onmetelijke nacht in turen. De cliffhanger is de auteur ook verre van vreemd, evenmin als subtiele interventies van de alwetende verteller. En het flitsende tempo van het verhaal lijkt symbolisch ondersteund te worden door het steeds opduiken van de nieuwste vervoermiddelen. Aan de jongste auto’s, sneltreinen, zeppelins en vliegtuigen met dubbele vleugels geen gebrek in deze roman — zelfs Vango’s grote liefde, Ethel, ontpopt zich tot een stoere vliegenier.
 
Door scènes met verschillende focalisatie af te wisselen wordt steeds weer een nieuw deel van het verhaal verteld. Soms verplaatst de actie zich zo in één klap duizenden kilometers of tientallen jaren. De Fombelle slaagt er vrij goed in de lezer door elke nieuwe tijd- en perspectiefwisseling heen te loodsen. Zo geeft elk fragment je nieuwe handvaten om alles in elkaar te puzzelen en gaan je hersenen op den duur in een even razende vaart werken als die waarin het relaas zich voortbeweegt. Als vanzelf ga je verbanden leggen, interpreteren en gissingen maken. En als je daarbij even minder aandachtig leest, loop je meteen de kans achter de feiten aan te hollen. Jammer genoeg zorgt dat ook meteen voor de grootste zwakte van het tweeluik: door de vele perspectiefwisselingen en in elkaar grijpende verhaallijnen die verteld moeten worden, raak je een beetje de voeling met Vango zelf kwijt. Zeker halverwege het tweede deel lijkt het alsof je niet zozeer Vango leert kennen, dan wel vooral bezig bent het mysterie te ontrafelen. Naarmate het mysterie ingevuld begint te raken, ben je dan weer vooral bezig de steeds verplaatsende actie te volgen en probeer je ondertussen niet te verzanden in de veelheid aan andere personages en verhaallijnen.
 
Een auteur moet echter keuzes maken. De wegen die De Fombelle is ingeslagen, maken van het tweeluik over Vango vooral een ambitieus en overdonderend spannend verhaal dat heel wat jonge lezers wel eens vele uren uit hun slaap zou kunnen gaan houden. Dat de grootse finale wat uitblijft, geeft het misschien alleen wat minder kans om een gecanoniseerde klassieker te worden.
 
Timothée de Fombelle: Een prins zonder koninkrijk, Querido Amsterdam, 2012, 401 p. ISBN 9789045113067. Vert. van: Un prince sans royaume door Eef Gratama. Distributie: Standaard Uitgeverij 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri