Peuters en kleuters

JEUGDBOEKEN NR. 1, JANUARI 2018

Imme Dros, Harrie Geelen (ill.): Jaap won een prijs

door Jen de Groeve

3+ - ‘Jaap won een prijs maar hij wist niet waarvoor.’ Wat je denkt dat heugelijk nieuws is, wordt hier in mineurtoon aangekondigd. En dan de prent in gedempte kleuren erbij, van Jaap die stilletjes naar zijn voetballende makkers zit te kijken. Want Jaap gelooft niet dat hij voor een prijs in aanmerking kan komen. Daarvoor moet je namelijk iets kunnen, hardlopen, of tekenen, of knokken.  
 
‘Je moest vooral niet zijn als Jaap de Jong,
Die nooit iets won en nergens goed in was.’
 
De brief waarin zwart op wit geschreven stond: ‘U wint de GROTE HOOFDPRIJS, J. DE JONG!’, moet dus wel een vergissing zijn, het gaat vast en zeker om een andere J. de Jong. Maar mama is niet te houden, ze belt meteen de tantes, de vriendinnen en de buren op. De bakker brengt een grote taart en Jaap wordt bedolven onder de cadeautjes van al die mensen die zo blij voor hem zijn.
 
‘Hij pakte wat hij kreeg voorzichtig uit.
En de cadeaupapiertjes hield hij heel.
Zodat hij alles ook weer in kon pakken.’
 
In de weken die volgen, wil Jaap zich het liefst schuil houden zodat die andere J. de Jong, de echte prijswinnaar, hem niet zou vinden. Die is natuurlijk boos op Jaap omdat hij onterecht met zijn prijs gaat lopen. Tot na een week of twee blijkt wat er echt in die brief staat. Jaap heeft niets gewonnen, het was reclame van de loterij om loten te kopen. En wie een loterij wint, hoeft zelfs niets te kunnen, die heeft gewoon geluk. Iedereen is teleurgesteld en vindt het zo zielig voor Jaap en dus wordt hij opnieuw onder cadeautjes bedolven. En Jaap, die is dubbel gelukkig. Twee maal cadeautjes en weg is de stress die onverdiend winnaarschap met zich brengt.

Imme Dros vertelt in eenvoudige, heldere zinnetjes een verhaal van verwarde gevoelens. Geen mens die merkt wat er in Jaap omgaat en hoe bang hij is onder de situatie, wel in tegendeel. Mama bouwt een feestje, oma en opa vertellen gezellig over hun eigen prestaties toentertijd waarmee ze meer dan eens in de prijzen vielen.  
 
‘En iedereen was blij. Behalve Jaap.
Want hij moest morgenochtend weer naar school.’
 
Jaap voelt een ongerijmde, zij het heel wezenlijke angst voor een J. de Jong die wel achter elk venster kan zitten dat Jaap voorbijloopt, of die van achter elke boom tevoorschijn kan komen. Daaronder ligt bovendien het veel minder uitgesproken gevoel dat hij geen winnaar kan zijn omdat hij nu eenmaal niet kan wat anderen wel kunnen. Dros karakteriseert de zorgelijke jongen met een mild gevoel voor humor en bijzonder veel inzicht en nuance. Jaap zelf weet alleen dat hij bang is, maar de schrijfster geeft de lezer inkijk in een veel complexere set van emoties.  
 
Eenvoud in verhaal en stijl is voor Dros noch voor Geelen een belemmering om de diepte van een kinderziel uit te drukken. Mooi en voor jonge kinderen goed inleefbaar zijn de zich herhalende situaties in de tekst, waarbij de emotie gaandeweg is geëvolueerd: tegen de tafel aan dansen met oma, eerst nerveus, later bevrijd cadeautjes uitpakken, de huizenrij men boze mensen resp. kamerplanten achter het venster… De dubbele betekenis en de relativiteit van winnen en geluk hebben, schemert voortdurend onuitgesproken in de tekst door.
 
Zonder veel afstand te nemen van de tekst, exploreert Geelen de gevoelens verder in zijn prenten. Hij schildert de ene prent na de andere waarop Jaap zit te tobben of opgejaagd door de straten rent.

Volwassenen zijn grotendeels afwezig: mama zie je alleen op rug, de armen van opa en oma zie je het vaakst, voor de rest zijn er alleen maar schaduwen. Jaap is alleen met zijn probleem en dat is niet min. Geelen beeldt wisselend stille angst en agitatie uit, een moment van zorgeloos plezier is zo weer voorbij. Jaaps eigen tekening is zelfs grimmig te noemen.
 
De emoties die Geelen oproept, worden ten dele – vrij voor de hand liggend – bepaald door zijn kleurgebruik. Maar ook de plaatsing van de prenten en de intensiteit van het lijnenspel is veelzeggend. De twee -- even kleurrijke -- prenten waarop Jaap cadeautjes uitpakt, zijn volstrekt verschillend van toon. De eerste prent maakt deel uit van een snelle opeenvolging van prenten waarop van alles over Jaaps hoofd heen gebeurt. Er gaat een grote spanning van uit door de scherpe, grillige lijnen en de harde contrasten. Jaap begrijpt het niet, hij is bang. De tweede prent op het einde van het verhaal neemt relax de hele breedte van het blad in, heeft zachte contouren en warme tinten, en toont een intens gelukkige Jaap.
 
Jaap won een prijs is opnieuw een echte Dros-Geelen klassieker. Een wezenlijk verhaal, eenvoudig, ongedwongen en trefzeker geschreven en in beeld gebracht, en met een intensiteit waar je niet op uitgekeken raakt.

Imme Dros, Harrie Geelen (ill.): Jaap won een prijs, Querido, Amsterdam 2017, 28 p. ill. ISBN 9789045121017. Distributie: WPG Uitgevers 

deze pagina printen of opslaan