Het vooralsnog bescheiden oeuvre van de Vlaamse auteur Marleen Nelen
bestaat uit psychologische romans, m.n. Maanlief
(2008) en Nimf (2009) en historische
verhalen, zoals haar debuut Duivelstocht
(2007). Beide genres krijgen een evenwichtige uitwerking in Over zee (2010), Nelens voorlopige
hoogtepunt. De roman werd bekroond met de Zoute Zoen, de prijs voor het beste
manuscript, uitgereikt door uitgeverij Davidsfonds/Infodok. Na meer dan vijf
jaar stilte en een overstap naar uitgeverij Querido is er nu Hertz, een lijvige adolescentenroman van
meer dan 365 pagina’s.
Noorwegen, 1914.
Johannes Revel, vader van de 14-jarige Finn, maakt ontdekkingsreizen per schip
en doet onderzoek in verre contreien. Zijn observaties wil hij opnemen in een
lijvige encyclopedie. Finns vader vertegenwoordigt wetenschap en feitenkennis,
wat Finn erg bewondert. Tegelijkertijd is hij geïntrigeerd door fabels en
zeemansverhalen, gebaseerd op een orale verteltraditie. Het zijn twee
contrasterende visies, die Nelen knap in evenwichtig houdt. Dat geldt eveneens
voor haar kleurrijke beschrijvingen van het boeiende tijdsgewricht. Met de bouw
van een eerste brug krijgt de moderniteit voet aan wal in het verslapen
vissersdorpje. Ingenieur Ulv introduceert dan weer grootse vernieuwingen op de
scheepswerf. De fascinerende ontwikkelingen krijgen een sterk stilistisch
equivalent: in trage, wijdlopige passages bericht de verteller over Finns
opgroeien in een besloten omgeving, wat sterk contrasteert met de snelle,
gevatte scènes over het vooruitgangsgeloof. De technische vernieuwingen en
uitvindingen worden helder en gedetailleerd aanschouwelijk gemaakt.
Als zijn vader langer dan voorzien wegblijft, gaat Finn met
zijn beste vriend Isaak uit stelen om het karige huishoudgeld aan te vullen.
Maar Finn kan niet alleen maar rondstruinen; zijn moeder, Tove, heeft een grote
toekomst als pianist voor haar zoon in gedachten. Na meer dan drie jaar keert
Johannes terug van een tocht die hem tot in Amerika bracht. Die terugkeer
krijgt niet geheel de aandacht die de verhaalwending verdient: het blijft bij
een oppervlakkig portret, zonder enige emotionele geladenheid. Al gauw kiest
Finns vader opnieuw het ruime sop, ditmaal met de Tor Viking. Via morse belooft
hij contact te houden met het vasteland. Als Finn vervolgens wekenlang tevergeefs
op een telegram moet wachten, besluit hij samen met de jonge wetenschapper Aage
zelf een radio te bouwen. Als de Tor Viking vermist wordt en Finns moeder aan
een geheimzinnige ziekte lijdt, besluit Finn om samen met Aage en Isaak zijn
vader te gaan zoeken op zee.
Nog meer dan Over zee
getuigt Hertz van Nelens stilistische
evolutie. Tal van goedgekozen beelden en vergelijkingen, waarin de zee een
fundamentele rol speelt, ondersteunen de sfeerschepping. Nelens invloed als
fotografe blijkt uit de sterk beeldende, haast filmische stijl. Hertz is een verhaal over weemoed en
onbestemd verlangen, waarin ook spannende scènes op een evenwichtige manier
verwerkt worden. De levendige gesprekken ondersteunen het verhaalritme.
In die sterkte ligt ook meteen Nelens grootste zwakte. In
tegenstelling tot Over zee, dat met
een vloeiende golfbeweging geschreven lijkt, verliest Nelen zich te veel in
uitgebreide beschrijvingen en trage, wijdlopige passages. Hertz is daardoor een overvolle roman geworden. Nelen integreert
een keur aan motieven en verhaallijnen die elkaar met tussenpozen raken, maar
geen overtuigend weefsel vormen. Enkele beloftevolle aanzetten uit het
verhaalbegin krijgen niet de uitwerking die ze verdienen. Het resulteert in een
vrijblijvend geheel, met gezochte wendingen en veel losse verhaallijnen.
Amsterdam : Querido 2015, 368 p. :
ill. ISBN 9789045118802
deze pagina printen of opslaan