Vanaf zes jaar

André Hellé: De dierentoen

door Coosje Van der Pol

6+ - André Hellé (1871 – 1945), die naast speelgoedontwerper en kindermeubelmaker tevens schilder, cartoonist en schrijver was, creëerde in 1911 een uniek kinderalbum. Hij maakte de illustraties, schreef de tekst die hij bovendien zelf kalligrafeerde en liet het boek uitgeven op een reuzenformaat van 42 bij 31 centimeter. In Frankrijk verscheen het boek precies honderd jaar later opnieuw in een herziene editie, en nu is er een Nederlandse vertaling.
Dat een boek van meer dan een eeuw oud vandaag nog steeds fris is, komt in de eerste plaats doordat dieren tijdloos zijn. Daar komt bij dat Hellé zijn tijd ver vooruit was. Hij mat zich al vroeg een kubistische stijl aan en toonde verwantschap met de Russische modernisten. Hellé bracht zo als een van de eersten de moderne schilderkunst naar het kinderboek.
In De dierentoen komen twintig dieren in evenveel hoofdstukken aan bod. Elk hoofdstuk wordt geopend met een gekleurd vignet waarin een dier zijdelings of frontaal wordt afgebeeld. Met hun stijve poten ogen de dieren nogal statisch, sommige staan zelfs nogal houterig op een sokkeltje. Er zijn exotische dieren, maar ook dieren die in onze contreien voorkomen. Bij elk dier schreef Hellé een tekst die hij verlevendigde met zwart-wittekeningen die minder statisch zijn. De teksten zijn informatief en bevatten weetjes en anekdotes. Barbara van Kooten maakte een nuchtere, soms zelfs laconieke Nederlandse vertaling.
De dieren krijgen door Hellé vaak menselijke eigenschappen toegekend. De doodgeschoten tijger die tot een tapijt is gemaakt, verveelt zich, de schichtig kijkende giraffe heeft hoogtevrees en de nors kijkende maraboe is vast heel zuur. Hellé schuwt het sentiment: schapen hebben 'een gelukkig maar saai leven' en wanneer ze eindigen als bout 'is iedereen ze weer vergeten'.
Toen Hellé dit boek maakte, was Europa een koloniale grootheid en dat gold zeker voor zijn Franse vaderland. De dierentoen bevat enkele verwijzingen naar die tijd. De tijger bijvoorbeeld wordt gesitueerd in Indochina en Brits-India. De bijbehorende tekeningen tonen tempels of paleizen waarop een Franse of een Brits-Indiase vlag wappert. Ook een benaming als 'inboorlingen' stamt uit dat koloniale verleden en gebruikt men tegenwoordig liever niet meer.
Het dierenboek is een opmerkelijk vitaal genre. In de honderd jaar tussen het verschijnen van De dierentoen en nu zijn er ontelbare geïllustreerde kinderboeken over dieren verschenen. Omdat dieren niet veranderen (al verandert de wereld natuurlijk wel), bevindt de vormelijke vernieuwing zich vooral op artistiek vlak of in de technologie. De oorspronkelijke uitgave van dit boek was innovatief op beide fronten. Hellé behoorde in zijn tijd tot de artistieke avant-garde en Tolmer et Cie., zijn meesterdrukker met een internationale reputatie, bediende zich van de geavanceerdste litho- en druktechnieken. Hun samenwerking leidde tot een genereus boek dat meer dan honderd jaar later nog hoogst aantrekkelijk is.

André Hellé, De dierentoen, De Harmonie [Amsterdam], 2013, 48 p., ill. € 19,9. ISBN 9789076168579. Vert. van: Drôles de bêtes door Barbara Van Kooten. Distributie: Elkedag Boeken

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswelp 2013

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri