Vakliteratuur

IBBY: The Hans Christian Andersen Awards 1956-2002

door Vanessa Joosen

Uniek
Binnenkort is het weer zover: begin 2004 worden de nieuwe winnaars van de Hans Christian Andersen Award bekendgemaakt, de opvolgers van Aidan Chambers en Quentin Blake. Vorig jaar bracht de International Board on Books for Young People (IBBY), de organisatie die de prijs uitreikt, een boek uit over de prijswinnaars van 1956 tot 2002.
Het is een uniek overzicht geworden van de grote namen uit de internationale jeugdliteratuur, in een prachtige uitgave met veel prenten en foto's.Van elke auteur of illustrator krijg je een paginagrote cover of prent, een korte biografie en een lijstje met de belangrijkste titels (eventueel met de Engelse vertaling erbij).

Jella Lepman
In een inleidend artikel vertelt Eva Glistrup, ooit zelf voorzitter van de Andersen jury, hoe IBBY na de Tweede Wereldoorlog ontstond als de droom van Jella Lepman. Met deze organisatie wilde Lepman reageren tegen al het oorlogsleed dat de wereld geteisterd had: 'Oorlog is de aartsvijand van kinderen' en 'kinderen zullen de volwassenen de weg wijzen.'
Lepman zag in de jeugdliteratuur een manier om kinderen uit verschillende landen dichter bij elkaar te brengen. Concreet hielp ze deze droom te realiseren door de oprichting van twee instituten die vandaag de dag nog steeds bestaan: de Internationale Jugendbibliothek in München en IBBY.

Voor het eerst
In 1956 werd de Andersenprijs, of de 'kleine Nobelprijs' zoals hij ook wel genoemd wordt, voor het eerst uitgereikt. De Britse Eleanor Farjeon was de gelukkige. In de beginperiode werd de winnaar nog verkozen op basis van één boek, en in Farjeons geval was dat The Little Bookroom. Later veranderde het reglement en werd er gekeken naar het volledige werk. Sinds 1966 worden er telkens twee medailles gegeven, één voor een illustrator en één voor een auteur.

De winnaars
De winnaars uit het verleden behoren niet tot de minsten: van Astrid Lindgren, Tove Jansson, Erich Kästner en Christine Nöstlinger bij de auteurs tot Maurice Sendak, Lisbeth Zwerger en Anthony Browne bij de illustratoren. In 1988 mocht de Nederlandse Annie M.G. Schmidt de prijs in ontvangst nemen. Grappig detail: in de beschrijving van haar werk kom je te weten dat Jip en Janneke in het Engels Bob en Jilly heten.
Maar ook verschillende auteurs en illustratoren van buiten West-Europa en de Verenigde Staten vielen al in de prijzen. Opvallend veel illustratoren uit Tsjechië en Tsjecho-Slowakije werden bekroond, zoals Kveta Pacovska in 1992, Dusan Kállay in 1988, en Jiri Trnka in 1968. De prenten van deze kunstenaars vallen meteen op door de aparte, soms wat vervreemdende stijl. Helaas vond ik alleen van Pacovska enkele vertalingen in het Nederlands. Misschien is dat geen toeval: Pacovska's illustraties ogen veel vrolijker dan die van Kállay en Trnka, en zijn waarschijnlijk commercieel interessanter.

Bart Moeyaert
Op het einde van The Hans Christian Awards krijg je nog een overzicht van de verschillende juryleden en voorzitters die sinds de jaren vijftig de winnaar gekozen hebben. Ook de finalisten van de laatste jaren staan er in, en daar prijkt de naam van de enige Belg in dit boek, Bart Moeyaert. Hij is dit jaar opnieuw de genomineerd voor België, samen met de Waalse Kitty Crowther.
Schatrijk zullen ze er jammer genoeg niet van worden, want in tegenstelling tot de 'grote' Nobelprijs, krijgt de winnaar van de 'kleine' Nobelprijs geen frank, euro of kroon. Wel zagen de winnaars van de voorbije jaren hun internationaal aanzien groeien, en dat leidde dan weer tot meer vertalingen van hun werk. Daar ging ten slotte ook Jella Lepman om: zij wilde kinderen en jongeren door de jeugdliteratuur een bredere kijk bieden op de rest van de wereld. Let's keep our fingers crossed!

IBBY : The Hans Christian Andersen Awards 1956-2002, IBBY Basel, 125 p.

Oorspronkelijk verschenen in De Leeswelp 2002

deze pagina printen of opslaan