Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 4, APRIL 2025

Annet Schaap: Krekel

door Jen de Groeve

10+ - Ze staat in de haven van een vreemd stadje ver van huis uit te kijken over de zee. Eliza heet ze, dat meisje in veel te grote jongenskleren. Ze heeft net in een duistere tattooshop de namen van haar vijf broers op haar bovenbeen laten tatoeëren: James, Joshua, Elliot, Oliver en Billy. Niet zo slim achteraf gezien, want ze heeft er haar laatste centen aan besteed en hoe komen ze nu aan eten, zij en Krekel, broertje nummer zes?
 
‘Ieder verhaal begint ergens. Vaak is het voordat het begint al begonnen. Het verhaal van Eliza is dat ook, allang.’
 
En waar het begonnen is, hoe het zo komt dat Eliza en Krekel wanhopig en berooid op een boot willen aanmonsteren, vertelt Annet Schaap in de volgende paar honderd bladzijden op een weergaloze manier.
 
Het leven was goed in het ‘grijze huis’, waar Eliza woonde, want alles was ‘precies zoals het hoorde’. Moeder was er altijd, vader was spoorwegmagnaat en permanent aan het werk. Alles was precies zoals vader het gepland had. Hij had het huis gebouwd van de grond af aan, wilde vijf zonen die zijn imperium zouden overnemen en een meisje voor de gezelligheid. Eliza dacht dat haar vader een soort god was, die alles regelde en zorgde dat gebeurde wat gebeuren moest. Alles was duidelijk, alles en iedereen had zijn plek. Tot moeder in het kraambed van haar zevende kind overlijdt. Het huis ‘daverde van verdriet’ en het pasgeboren jongetje -- Krekel noemt Eliza hem -- wordt door vader en de vijf broers gecanceld. Het was immers zijn schuld dat moeder dood is.
 
Het leven in het grijze huis neemt een volgende drastische wending wanneer vader een paar jaar later  in de ban raakt van een nieuwe vrouw. Hij ontmoette Duifje op de kermis in een rode tent – kinderen niet toegelaten --, waaruit ‘vals, violig’ lokkende muziek kwam. Duifje is een vileine heks, alleen geïnteresseerd in de man en zijn fortuin, niet in zijn kinderen. Hij is blind voor haar boze plannen en zelfs als zijn vijf zonen plots verdwenen zijn en later dood verklaard worden, gaat het leven door als vanouds. We moeten snel verder, zegt Duifje, we moeten nog maar een groots feest geven en de namen van de vijf jongens niet meer noemen. Duifje verwacht immers zelf een zoon en die zal alles erven… Bij haar plannen had ze echter zoon nummer zes, Krekel, ‘niemand, schimmetje, dingetje’ over het hoofd gezien. Het is tuinman Nick die Eliza en Krekel wegleidt uit het verdoemde grijze huis en hen op weg zet om de vijf broers te gaan zoeken, want dood zijn ze niet. Daarvoor moeten ze naar de Witte Kliffen en de vraag is welke schipper zo gek is om aan die schier dodelijke tocht te beginnen.
 
Annet Schaap vertelt in Krekel een overdonderend avonturenverhaal, dat zich afspeelt in een sprookjesachtige wereld, vol geheimen en magie, zoals we die kennen uit Lampje. En er is wel meer dat vertrouwd overkomt als je Lampje gelezen hebt: Nick, de schimmige tuinman kennen we al. Aan het begin van het verhaal proberen Eliza en Krekel wat eten te scoren in de kruidenierszaak van het echtpaar Rozenhout en even later duikt de keurige juffrouw Amalia ook op, die – met de stem van Jezus in haar oor – een belangrijke rol opneemt in dit verhaal. Wordt juffrouw Amalia in haar doen en laten gegidst door Jezus zelve, Eliza wordt geleid door de dwingende stemmen van haar vijf verdwenen broers in haar hoofd:
 
‘Enig idee wanneer je er eindelijk eens bent, Eliza?’
 
Zij rekenen namelijk vast op haar om hen te redden, hoewel ze nooit een hoge pet op hadden van hun zusje. Zelf waren ze altijd met stoere jongensdingen bezig, terwijl meisjes nu eenmaal niets kunnen. ‘Ga breien, zeurzusje!’ Over dat breien kunnen ze maar beter niet te geringschattend doen, zo zal nog blijken…
 
Krekel is een wervelend, ongemeen spannend verhaal, dat je op geen enkel moment loslaat. Omdat je werkelijk zin na zin wil weten wat er vervolgens staat te gebeuren, hoe het de personages zal vergaan die, hoezeer ze ook in de sprookjessfeer passen, levensecht zijn. De gebeurtenissen worden vanuit een steeds wisselen perspectief verteld en gaandeweg ontspint zich een netwerk van motieven en betekenissen, en ontdek je hoe de verhalen van verschillende personages met elkaar verbonden zijn.
 
Het is ook volop genieten van de ritmische, associatieve taal, waarin woorden, beelden, gebeurtenissen met elkaar resoneren. Van de snedige manier waarmee Schaap de stoere mannenwereld onderuit haalt, waarin iemand die daarvan afwijkt, een meisje, of een klein, stil kereltje, geen plaats heeft. Je wordt voortgestuwd in je lectuur door de magnetiserende spanningsboog en tegelijk wil je ook stilstaan bij de prachtig gelaagde taal, waarin met humor, helder en eenvoudig emotionele diepte doorklinkt.
 
Een voorbeeld par excellence van Annet Schaaps kunst om de lezer in haar taal te vangen is de eindeloos lange tocht naar de Witte Kliffen in de schuit van schipper Berg. Schaap durft het ook aan om het te laten duren, meer dan vijftig bladzijden lang doen ze niets dan varen naar een bestemming die maar niet in zicht komt. En je blijft lezen, want elke nieuwe zin is het lezen waard.
 
Annet Schaap is een meesterlijke stiliste en een fenomenaal knap vertelster. Krekel is een boek om je compleet in te verliezen, kind zowel als volwassen lezer. Een avontuur, een sprookje, licht en speels maar met een indringende onderstroom. Een intens rijk boek, kortom.
 
Annet Schaap: Krekel, Querido, Amsterdam 2025, 409 p. : ill. ISBN 9789045131153. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan