Vertaald proza
BOEKEN NR. 6, JUNI 2024
Aischylos: Tragedies
door Dieter Wildemauwe
Milo
Rau trok bij NTGent in 2023, na zijn aanstelling als intendant van de Wiener
Festwochen, niet zomaar de deur dicht, maar wou afscheid nemen met een zinderend
festival: alle Griekse tragedies in de een of de andere vorm opnieuw opvoeren. Soms
als optocht, soms als debat of speech en soms in een toneelbewerking, maar
altijd met een uitgestoken hand naar het publiek. Vandaar ook het voornemen om
uit de traditionele schouwburg te breken en naar verschillende wijken van de
stad te trekken.
Toegegeven, niet iedereen zal meteen de linkzien tussen Ajax (die in zijn
verblindende razernij de verkeerde vijand aanviel) en de rituele terechtstelling
van de verbrandingsmotor op het Sint-Baafsplein. Maar weloverwogen kiezen voor
de optie waarvan je weet dat ze noodlottig is, blijft natuurlijk wel zeer
tragisch. Het is net dat tijdloze aspect dat blijft aanspreken in de Griekse
tragedies. Action Zoo Humain brengt Aischylos’ Perzen onder de het motto
‘triomf van de empathie’ en empathie vergde het ongetwijfeld van de Atheners om
hun grootse overwinning gepresenteerd te zien vanuit het perspectief van hun
verliezende Perzische tegenstander.
Er is één groot geluk voor wie
nu (opnieuw) belangstelling toont voor deze tragedie in het origineel. De zeven
bewaarde stukken van Aischylos zijn nu integraal vertaald. Nog groter wordt dat
geluk als je weet dat dat is gebeurd door Patrick Lateur. Hij heeft een indrukwekkende
lijst aan bloemlezingen, vertalingen en eigen werk op zijn conto, maar zal bij
het grote publiek vooral bekend zijn van zijn Homerosvertalingen. Voor de Ilias
kreeg hij zelfs de Vlaamse Cultuurprijs der letteren.
Aischylos is niet de meest voor
de hand liggende tragicus en Sofokles en Euripides hebben de reputatie
toegankelijker en moderner te zijn, met een gevarieerdere plot ook. Hun
leeftijdsverschil van slechts een paar decennia lijkt een detail, maar Aischylos
werd gevormd vlak voor de sofisten met hun relativisme de gevestigde denkbeelden
van de Griekse samenleving uitdaagden. Zijn denken is dus nog het
oorspronkelijkste, zeg maar. Maar zelfs dan merk je: hoe verschillend we nu ook
zijn van die oude Grieken, we zijn toch hetzelfde.
Een archaïsche vertaling doet
soms afbreuk aan die identificatie, maar dat euvel is nu dus weggewerkt. Lateur
weet goed het evenwicht te bewaren en de eerder plechtige stijl van het Grieks om
te zetten in een toch leesbaar Nederlands. Alsof goede wijn nog een krans
behoeft, wordt Aischylos en zijn belang voor de literatuur in het begin
uitgebreid toegelicht en elke tragedie wordt ook apart ingeleid.
Het mag wel duidelijk
zijn dat Patrick Lateur hiermee een nieuwe klassieker aan zijn vertalersoeuvre
toevoegt, en daar mogen we de goden voor danken.
Aischylos: Tragedies, Athenaeum-Polak
& Van Gennep, Amsterdam 2024, 478 p. ISBN 9789025314026. Vertaling door
Patrick Lateur. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan