De
roman Die troebel tyd van de Zuid-Afrikaanse Ingrid Winterbach verscheen
in 2018 en werd nu in het Nederlands vertaald door Robert Dorsman onder de
titel Roerige tijden. In de eerste plaats heb je als lezer de
verwachting dat de ‘roerige tijden’ te maken zullen hebben met de sfeer in het
land. Winterbach raakt het thema aan met schijnbaar terloops aangereikte
bedenkingen als deze:
‘Het is een uiterst onzekere tijd. Ondanks de regen houdt
de droogte nog steeds aan. Nooit eerder waren er zoveel bergbranden. (Vaak het
werk van kwajongens en brandstichters). In sommige gemeenten is geen water.
Overal zijn er rellen tegen de slechte dienstverlening – brandende autobanden
op straat, automobilisten die met stenen worden bekogeld. Scholen en fabrieken
branden af, bussen worden aangestoken. […] De aanhoudende droogte, de zwakke
economie, de ontevredenheid over plaatselijke gemeentebesturen en corrupte
regeringsambtenaren, alles draagt bij tot het getij van onrust en opstand dat
het land overspoelt.’
Toch leest de roman in de eerste plaats als het relaas van
de moeizaam verlopende zoektocht die hoofdfiguur Magrieta Prinsloo onderneemt
naar zingeving en evenwicht in haar leven. Magrieta is als zoöloog
gespecialiseerd in het onderzoek naar regenwormen. Een naderende depressie en
een verkeerd uitpakkende behandeling met medicijnen maken dat de stoppen bij
haar doorslaan: ze maakt zichzelf onmogelijk binnen de werkgroep en wordt ertoe
gedwongen ander werk te zoeken.
Ze kan aan de slag bij het Bureau voor Voortgezet
Onderwijs, waar ze wisselende opdrachten krijgt van haar meerdere Potsdam om
zowat overal in het land ‘agenten’ te gaan opzoeken. Het blijft voor haar – en
meteen ook voor de lezer – een open vraag wat het Bureau nu precies is. Gaat
het hier om een spionagenetwerk, en zo ja, in dienst van wie of wat? Magrieta
raakt meer en meer gefascineerd door het stilzwijgen van Potsdam, in zoverre
zelfs dat ze op zoek gaat naar diens persoonlijke levensgeschiedenis. Dat ze in
die omstandigheden en in die mysterieus blijvende sfeer ook haar eigen relatie
onder druk zet, wordt als neventhema in de roman aangereikt.
Ingrid Winterbach is erin
geslaagd de onvatbaarheid van een aantal bepalende elementen in de roman
boeiend in kaart te brengen. Al te zwaarwichtige uiteenzettingen en overpeinzingen
van de kant van Magrieta worden gerelativeerd door de rechttoe rechtaan
reacties van collega Isabel, die met haar stopwoord ‘fukkeduk’ de druk van de
ketel houdt.
Daarnaast
– en daar is het de auteur om te doen – is er het diep en aangrijpend portret
van een vrouw die zichzelf op het spoor moet zien te komen: op de middelbare
school reeds sukkelde Magrieta in een depressie, de relatie met haar vader
blijft haar bezwaren, de situatie van mensen die het in haar land niet hebben
getroffen raakt haar diep (zo is er de ontmoeting in de wijngaard bij haar
woonst met een vrouw die alles achter zich heeft gelaten), er is de doorbraak
van de kunstmatige intelligentie met een roboteend die wordt ontwikkeld… En er
zijn de cryptische boodschappen met pictogrammen van een walvis die Magrieta
moet zien te plaatsen. Op dit niveau van haar verhaal werkt Winterbach de
antithese uit tussen walvis en regenworm:
‘de regenworm is een dier met
twee kanten – hij leeft op het land, maar is de band met zijn aquatische
voorouders niet kwijtgeraakt. De walvis daarentegen leeft in de zee, maar
zwierf oorspronkelijk in de vorm van een middelgroot, wolfachtig landdier over
de Ordovicische vlakten.’
De vraag die gesteld wordt, is hoe hoog en laag met elkaar
te verzoenen om zo op een aanvaardbare manier in het leven te staan. De manier
waarop Ingrid Winterbach dit alles tot een romangeheel weet om te smeden, maakt
dat Roerige tijden niet alleen gelezen kan worden als het relaas van en
over een individu, maar evenzeer als een krachtig beeld van een samenleving die
op het kruispunt staat van een tot hiertoe moeilijk eenduidig te vatten
toekomst.
Ingrid
Winterbach: Roerige tijden, Zirimiri Press, Amsterdam 2021, 250 p. ISBN 9789490042202.
Distributie EPO
deze pagina printen of opslaan