Letterkunde

BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2021

Kees van ’t Hof: Nooit het hele hart. J. Eijkelboom. Een biografie

door Jo Vanderwegen

Voor het eerst is er een uitgebreide biografie verschenen over het leven van de journalist, dichter en bejubeld poëzievertaler Jan Eijkelboom (1926-2008). Bij leven werd hij meermaals bekroond, onder meer met de Anna Blaman prijs voor zijn gehele oeuvre. Kees van ’t Hof verzorgde eerder het verzameld werk van Eijkelboom (Verzamelde gedichten, De Arbeiderspers 2012), waarin hij diens leven en werk al kort toelichtte.  

Nu is er dan een uitgebreide en zeer leesbare biografie verschenen over de man die pas na zijn vijftigste verjaardag doorbrak. Daarvoor werkte Eijkelboom als journalist voor literaire tijdschriften en schreef hij artikelen voor Vrij Nederland. In die hoedanigheid leerde hij in zijn woonplaats Amsterdam een ruime kring van kunstenaars, zielsgenoten en verwanten kennen. Geïnspireerd door de vriendschap met Jan Emmens, bevlogen door de zin voor avontuur van Jan Slauerhoff kreeg zijn leven stilaan vorm. Toch bleef één periode uit zijn leven hem beroeren: de tijd dat hij vrijwillig naar Indonesië trok als soldaat van het Nederlandse leger.
 
De Tweede Wereldoorlog was in Europa net afgelopen, en Eijkelboom had van zijn oversten begrepen dat hij de inlanders tegen een kleine groep opstandelingen moest beschermen. Het liep anders en de jongeman zag gruwelijkheden die hem zijn leven lang zouden kwellen in de vorm van angsten en nachtmerries. Slechts sporadisch zijn er verwijzingen naar te vinden in zijn literaire werk. Om de angsten te bezweren ging Eijkelboom steeds meer drinken, de alcohol bepaalde zijn leven en hij liet zich nu en dan vrijwillig opnemen in de psychiatrie in een poging minder afhankelijk van de drank te worden.
 
Zijn drang naar vrijheid leidde tot diverse huwelijken, pas toen hij na vele jaren terugkeerde uit Amsterdam, de stad waar hij Engels had gestudeerd en waar hij mensen als Hans Gomperts had leren kennen, die bij Het Parool en het literaire tijdschrift Libertinage werkte. Aldaar had hij zijn debuut gemaakt met een gedicht in het Engels. Eijkelboom keerde terug naar zijn geboortestreek (Dordrecht), met zijn laatste vrouw en jongste kinderen en er leek rust in zijn leven te komen.
 
Inmiddels was hij een gevierd schrijver geworden, vanaf zijn eerste dichtbundel (Wat blijft komt nooit terug, 1979) ontving hij lovende kritieken over zijn toegankelijke schrijfstijl en technisch vernuft. Zo prees Herman de Coninck de poëzie van Eijkelboom als een ‘”ars poetica” van de nederigheid’. Ook de vertalingen van werk van Philip Larkin en W.B. Yeats kenden veel succes. Aan het einde van zijn leven publiceerde Eijkelboom nog een verzameling verhalen onder de titel Het krijgsbedrijf (De Arbeiderspers 2000). Hierin staat de periode in Indonesië centraal.  
 
Kees van ’t Hof beschrijft het leven van Eijkelboom aan de hand van diens werk, van dagboeken en van gesprekken met kennissen en familieleden. Zijn toon is empathisch, maar nergens is de betrokkenheid te groot. Kritiek op het onderwerp van zijn schrijven is er echter niet; noch lezen we diepe betrokkenheid bij de (mentale) problemen die Jan Eijkelboom tergen. Van ’t Hof blijft enigszins aan de oppervlakte en lijkt niet de diepte in te willen gaan. Hoe Eijkelboom bijvoorbeeld was als vader (van in het totaal zes kinderen, met verschillende moeders), komt nooit echt aan bod. In de lijst van geïnterviewden komen hun namen ook niet terug (wilden ze niet geïnterviewd worden of zag de biograaf er geen meerwaarde in?) Ook gegronde gesprekken met recensenten van zijn werk, mededichters of andere liefhebbers ontbreken, net als een bibliografie van het werk van Jan Eijkelboom, toch een belangrijke aanvulling voor zij die zijn werk willen leren kennen.
 
De keuze van Nooit het hele hart als titel van de biografie is tevens een verwijzing naar een tweetalige uitgave (in het Engels en het Nederlands) van de hand van Jan Eijkelboom met gedichten van de reeds genoemde William Butler Yeats (Geef nooit het hele hart), een citaat van de Engelse dichter.
 
Kees van ’t Hof: Nooit het hele hart. J. Eijkelboom. Een biografie, De Arbeiderspers, Amsterdam 2021, 344 p. : ill. ISBN 9789029542425. Distributie LM Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri