Shusaku Endo (1923-1996)
is vandaag niet meer zo’n bekende naam, maar in zijn thuisland Japan genoot de
auteur in de tweede helft van de vorige eeuw veel bekendheid en succes. Shusaku
was door zijn moeder christelijk opgevoed; religieuze thema’s vormen dan ook de
rode draad in zijn oeuvre, zoals bv. in Chinmoku, waarin een zeventiende-eeuwse
priester centraal staat, of in Obakasan, waarin de auteur de relatie
tussen Jezus en Judas in een modern kleedje steekt. Met Het meisje dat ik achterliet (Watashi ga suteta onna)
krijgen dan weer moraliteit en naastenliefde een prominente plek.
Het in 1964 verschenen werk
vertelt de lotgevallen van de luie student Tsutomu Yoshioka, die zich in zijn
jonge jaren laat kennen als een kerel met weinig normbesef. Niet alleen zijn
(symbolische) persoonlijke hygiëne laat veel te wensen over; het is net zo erg
gesteld met zijn geestelijke hygiëne. Door een dringend geldgebrek neemt hij
klusjes aan van een immigrant met twijfelachtige bedoelingen. Klusjes, waarbij
het allemaal draait om goedgelovige mensen te duperen. Maar dat is voor
Yoshioka geen bezwaar. Met even weinig schroom handelt hij in zijn vrije tijd,
wanneer hij het naïeve meisje Mitsu tot seks dwingt en haar vervolgens ijskoud laat
vallen.
Jaren
later werkt Yoshioka hard aan zijn carrière in een kleine onderneming. Qua karakter
is hij nauwelijks veranderd. Door middel van bluf, leugens en uitgekiende
strategieën probeert hij sociaal en economisch hogerop te geraken en laat een
spoor van emotionele vernieling achter.
De situaties en achtergronden van
Het meisje dat ik achterliet zijn inderdaad tekenend voor de naoorlogse
jaren in Japan, een tijd van armoede waarin heel wat mensen normen opzij zetten
om aan de penibele situatie te ontsnappen. Qua opzet lijkt het boek dan ook op
een bildungsroman, met als enige verschil dat protagonist Yoshioka zó
egoïstisch is, dat er bij hem geen morele of intellectuele groei lijkt plaats
te vinden. Hier en daar moet Shusaku Endo iets te vaak beroep doen op ingelaste
toevalligheden om zijn verhaal verder te stuwen waardoor het aan
geloofwaardigheid inboet. Op zich is dat niet erg, per slot van rekening moet
het werk het hebben van de spanning tussen moraliteit en amoraliteit; de plot
en de rechtlijnige manier waarop die zich ontwikkelt, bieden weinig
mogelijkheden tot het verrassen van de lezer.
De boodschap is natuurlijk
universeel, maar de brave uitwerking en het wegvallen van de historische
context waarin het verhaal zich afspeelt, maken dat Het meisje dat ik
achterliet niet meteen een urgent werk is. Hoe dan ook doet het altijd
plezier om een nog niet eerder vertaald werk te zien verschijnen van een auteur
die toch tientallen jaren lang hoog aanzien genoot.
Shusaku Endo: Het meisje dat ik achterliet, Van Oorschot,
Amsterdam, 2019, 276 p. ISBN 9789028282193. Vertaling van Watashi ga suteta
onna door Maria Smolders. Distributie Elkedag Boeken
deze pagina printen of opslaan