Vertaald proza

BOEKEN NR. 1, JANUARI 2018

Jorge Baron Biza: De woestijn

door Hugo Van Hoecke

Je zal maar een vader hebben die na 30 jaren huwelijk zijn echtgenote zuur in het gezicht gooit om zich de dag nadien een kogel door het hoofd te jagen. En dan achterblijven met een verminkte moeder die na jaren van moeizaam herstel de balans opmaakt van haar trieste leven en uit het raam van haar appartement springt. Net zoals later ook nog zijn zuster zal doen. Je zal het allemaal maar over je heen krijgen, en daarmee verder moeten leven. Deze familiale zelfmoordplaag, uit het leven van Jorge Baron gegrepen, creëerde een twijfelende schrijver-kunstcriticus-drinkebroer die krampachtig maar vruchteloos poogt om, met zoveel overdaad aan ellende buiten en binnen in hem, in het reine te komen.
 
Baron Biza slaagt daarin niét, ook al poogt hij door het schrijven van dit werk – zijn enige fictieroman – de kwade onderlagen van zijn gekwelde geest onder controle te krijgen. Overigens is het woord ‘fictie’ hier nauwelijks aan de orde : hij mag dan wel de gebeurtenissen omkneden zodat ze naadloos passen in zijn opzet, hij mag zijn protagonisten andere namen geven, toch is het autobiografisch gehalte overdonderend groot. Hoe hij nooit kon ontsnappen aan zijn ouders. Hoe hij zijn vader wel kan haten maar er elke dag sterker op gaat lijken.
 
Jarenlang – dat is de draad doorheen het verhaal - begeleidt hij zijn verminkte moeder van hospitaal naar hospitaal, tot in Milaan toe. Akelig minutieus beschrijft hij de veranderingen in haar geteisterde gelaat, intussen zijn eigen liederlijke leven verder zettend. Gaandeweg manifesteert zich daarbij zijn maniakale obsessie met vlees : het ontvleesde gezicht van zijn moeder, de vleselijke geaardheid van zijn vader (die ondermeer een pornoroman schreef), de vleselijkheid van de liefde in het algemeen, de tegenstelling lichaam (vlees!) – geest waarover Sint Jan het heeft. ‘Het vlees’, zo luidt zijn eindoordeel, ‘heeft een functie: het geeft je genot of laat je lijden. In beide gevallen is er een ander bij betrokken, een geliefde of een folteraar, en deelt het met die ander zijn lot’.
 
Naarmate het verhaal vordert blijkt ook de confuse politieke realiteit van het toenmalige Argentinië van Peron – thuisland van de auteur – op de achtergrond mee te spelen. Niet zo verwonderlijk als men weet dat zijn beide ouders zich daarin actief engageerden, dat ballingschap en/of opsluiting tijdelijk hun deel was, dat tijdens de jaren dertig goed en kwaad in hun ‘ongrijpbare’ land dicht bij elkaar lagen. Ook het tijdelijk zoekgeraakte lichaam van Evita, de mythische echtgenote van Peron, past in het plaatje : dat enge gegeven contrasteert met het wedervaren van Jorge’s moeder, die probeert haar eigen verwoeste lichaam terug te krijgen.

Een en ander leidt ertoe dat Baron Biza bij de lezer overkomt als een overlopend vat vol tegenstrijdigheden dat na op exploderen staat. Hij voelt zich voorgoed verbonden met de wereld van zijn moeders wonden, maar slaagt er niet in om enig houvast te vinden in zijn eigen verkrampte leven. Dat brengt hem in gedachten terug naar de woestijn waarin zijn vader zich vrijwillig heeft opgesloten : die van een rabiaat narcistische wereld waarin elk verband met de ander wordt doorgesneden. Maar ‘mijn mislukking om hem te begrijpen bindt me aan hem’, zo moet hij erkennen, want ‘de storm van Arón hijgt in mij’. Waarna hij de lugubere voorspelling doet : ‘Vroeg of laat zal ook ik nog slechts een tekst zijn’. Wat dit besef in hem teweegbrengt blijft alsnog in het midden, maar de brute realiteit heeft daarop het antwoord gegeven : op 9 september 2001 stortte auteur zich in Cordoba van een flatgebouw naar beneden, de dood tegemoet. Op zijn beurt. Drie jaar na de publicatie van deze roman.
 
Wat ons zodoende vandaag van Jorge Baron Biza overblijft, is een beangstigend, in verhaalvorm gepresenteerd zelfbeeld, grotesk in zijn schilderingen en beklemmend van sfeer, dat resoneert als een gesmoorde kreet van wanhoop. Een roman met schaarse lichtpunten, vol onderhuidse boosheid en met talloze vragen die stuk voor stuk open blijven.
 
Jorge Baron Biza: De woestijn, Signatuur, Amsterdam 2017, 226 p. Vertaling van El desierto y su semilla door Adri Boon. ISBN 9789056726027. Distributie WPG Uitgevers 

Meer besprekingen over Argentijnse literatuur


deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri