De eerste bladzijde van deze confronterende roman
is nog niet eens achter de rug of je moet al naar adem happen. De puberende
Diego waar het verhaal in grote mate rond draait springt door het raam en slaat
te pletter op de plaveien. Klaarblijkelijk had hij het zoeken opgegeven om in
het reine te komen met zijn familie, zijn omgeving, het land waarin hij woonde,
kortom zijn leven. ‘Zijn pijn had het gewonnen van zijn doorzettingsvermogen’. Voor
zijn flink wat oudere zus, die op dat moment daar ver vandaan zit te
babysitten, komt dat aan als een immense dreun. Want al was Diego bepaald geen
lieverdje, doorheen zijn fratsen zag zij de rusteloze dromer, de onvoldane
zoeker die zij eigenlijk zelf ook was. Met als resultaat dat, hoezeer hun wegen
ook uiteenliepen, er in de loop der jaren tussen beiden een weliswaar soms
hortende maar toch hechte band was blijven bestaan, een gevoel van
lotsverbondenheid zeg maar -- tot die abrupt knapte. En daarom vertelt de zus
nu vanuit eigen ervaren hun beider levensverhaal, zoals zich dat afspeelde van
hun jeugdjaren in Mexico tot die vermaledijde dag. Niet chronologisch, maar
vanuit de gefragmenteerde herinnering.
Het leven tot dan toe was voor
beiden -- Diego en zijn zus -- geen rozentuin geweest. Diego verloor zijn vader
al aan kanker eer hij hem goed en wel had leren kennen. Zijn zus was een
voorhuwelijks ‘ongelukje’, vader onbekend. Hun gemeenschappelijke moeder, gekenmerkt
als een vrouw ‘die zich nooit liet knuffelen en die niet knuffelde’, leverde vooral
strijd met zichzelf. Heimelijk en met achterlating van haar beide kinderen gaat
ze ervandoor naar Spanje om een nieuwe draai te vinden, ‘alsof ze al die tijd
in Mexico half slapend door het leven was gegaan’. Pas negen jaar later zal ze
de kinderen -- die dan geen kinderen meer zijn -- naar Spanje laten overkomen.
Maar die voelen zich in dat land wat ze in werkelijkheid ook zijn: onwelkome migranten.
Hier moeten we
even stilstaan bij de auteur. Brenda Navarro is sociologe, wetenschappelijk
onderzoeker en feministe. Ze groeide op in Mexico, beviel er op relatief jonge
leeftijd van een dochter, kreeg een stuk later nog een kind, en emigreerde als
jonge moeder naar Spanje, waar ze een sociaal geëngageerd leven opbouwde. Parallel
verlopend dus aan het verhaal dat we te lezen krijgen. Navarro’s persoonlijke beleving
van beide leefwerelden, elk met eigen identiteit en eigen uitdagingen, werd blijkbaar
inwendig opgeslagen om nu een uitlaatklep te vinden in Het
geluid van een lichaam, fictief ingeklede roman maar ‘met
allemaal dingen die ik met eigen ogen gezien heb’ (háár woorden). Hoe in Mexico
gewelduitbarstingen bijna tot het ritueel behoren van alledag, maar waar
tegelijk hechte familiebanden veiligheid bieden. Of Spanje, waar je weliswaar een
minimum aan kansen krijgt, maar het zónder netwerk moet zien te rooien.
Al geeft weliswaar de onstuitbare vloed aan familieherinneringen
doorspekt met eigen reflecties die Diego’s zus opdiept uit haar geheugen een
helder inzicht in de psyche van de hoofdfiguren -- Diego, zijn zus en hun
moeder – toch lijkt hun functie in het boek grotendeels exemplarisch. Zij
incarneren enkel de problemen die de kopzorgen vormen van een ganse
samenleving. In de eerste plaats die welke te maken hebben met moederschap en
opvoeding (‘Moederschap betekent levenslange opsluiting’, zegt Navarro ergens
in een interview). Of problemen rond gewenst en ongewenst moederschap. Verder
eenzaamheid en de behoefte aan zorg (‘Ook al verzorgde ik haar lichaam, zij
verpleegde mijn eenzaamheid’). En daar overal doorheen: migratie en de
tristesse van de migrant, die nergens thuis is, zich afvraagt ‘ben ik hiervoor
op de wereld gezet?’, en al dan niet tot de conclusie komt ‘dat het leven niet
eerlijk was’.
Met
Het geluid van een lichaam heeft Brenda Navarro een gepassioneerd boek
geschreven, aangedreven van binnenuit en met extra veel vaart verwoord, waarin de
pijnervaringen onverminderd over je heen rollen en in hun geheel opbollen tot een
schreeuw van onmacht: ‘Hoe kom je hier alleen doorheen, zonder iemand die je
begrijpt?’ De roep verdampt in het ijle, maar lijkt best wel een appèl te zijn.
Brenda
Navarro: Het geluid van een lichaam, Das Mag, Amsterdam 2024, 234 p. Vertaling
van Ceniza en la boca door Joep Harmsen. ISBN 9789493320666. Distributie De
Wolken
deze pagina printen of opslaan