Vertaald proza

BOEKEN NR. 8, OKTOBER 2023

Michiko Aoyama: De bibliotheek van geheime dromen

door Jo Vanderwegen

Met De bibliotheek van geheime dromen schreef de Japanse Michiko Aoyama een ingenieus geconstrueerde roman over hoe belangrijk het is je leven zelf in handen nemen op het moment dat je het gevoel hebt in een doodlopend straatje beland te zijn. Vanuit panoptisch perspectief beschouwt de auteur het leven van vijf personages, variërend in leeftijd en sociale achtergrond. Zij komen los van elkaar terecht in het gemeenschapscentrum van hun wijk in Tokyo. Daar leidt een onzichtbare hand hen naar de bibliotheek, waar bibliothecaresse Sayuri Komachi hen helpt in hun zoektocht naar informatie. Komachi vraagt eerst naar welk soort boeken de bibliotheekgebruikers op zoek zijn. Naast een lijst met mogelijke titels raadt zij de bezoeker een extra boek aan, dat ogenschijnlijk niets met de vraag te maken heeft. Die ongevraagde tip zal voor de hoofdpersonen telkenmale de aanzet betekenen voor een beslissende wending in hun leven. Bovenop de boekensuggestie krijgt de bezoeker een soort van mascotte: mevrouw Komachi zit immers aan één stuk door te handwerken terwijl ze op bezoekers wacht. De vilten figuurtjes die ze maakt, verzamelt ze in een koekjesdoos. Bij het afscheid van bezoeker biedt Komachi hen een schijnbaar willekeurig figuurtje aan. Ook dat zal elke keer een essentiële rol spelen op het pad dat de personages zullen kiezen.  

Een na haar zwangerschap opzij geschoven tijdschriftredactrice komt zo bijvoorbeeld uiteindelijk terecht op de afdeling kinderboeken van de uitgeverij van het lievelingsboek van haar dochtertje. Het hoofd financiën van een meubelfabriek vindt dan weer een aanzet tot het starten van een eigen winkeltje – als parallelle carrière – en ontdekt opnieuw mentale rust in zijn bestaan. Het meest letterlijk komen soortgelijke evoluties naar voren in het verhaal over Hiroya Suda (NEET – Not in Employment, Education or Training), die eigenlijk liever manga-tekenaar was geworden. Hij leeft, denkt en ademt manga. Zo kan hij bij het zien van de bibliothecaresse alleen maar denken aan de panda uit Genma Saotome en in de feniks op de kaft van het boek dat zij hem aanraadt over Darwin en zijn tijdgenoten ziet hij steeds weer de feniks uit de manga van Osamu Tezuka. De les echter die hij trekt uit het lezen van het boek over de tijdgenoten van Darwin is universeel: niet alleen hij die beroemd wordt omwille van zijn werk is belangrijk, maar zeker ook zij die in de schaduw staan, en dus minder bekend zijn, maar wellicht door hun onderzoek en eerdere publicaties de aanzet gaven tot de roem van hun collega’s. Zo is er bijvoorbeeld het onderzoek van Alfred Wallace Russell dat wellicht de aanzet was tot de roem van zijn vriend en collega Charles Darwin. Hiroya gaat, nadat hij over Darwin en Russell heeft gelezen, onmerkbaar weer tekenen en volgt daarmee de raad op die Sayuri Komachi hem gaf (‘Ga leven!’).  
 
Alle draadjes en personages komen bij elkaar in het laatste hoofdstuk. Daar is de boodschap van de schrijfster op z’n duidelijkst: het is nooit te laat om opnieuw te beginnen, oog voor elkaar te hebben en zoveel mogelijk te leven zoals je het je droomt. Een luisterend oor en een duwtje in de goede richting, zoals Sayuri Komachi dat geeft, kan al voldoende zijn om je leven radicaal om te gooien. De kracht van woorden en boeken vormen hierbij een ander essentieel element. Al die factoren samen leveren een wondermooi boek op over herkenbare, alledaagse en bovenal universele mensen. Het geheel is daarbij geschreven in een vederlichte stijl en ademt een warme sfeer. De bibliotheek van geheime dromen is wars van overdreven beeldspraak. Aoyama doorspekt haar boek met tal van boektitels en een keur aan literaire verwijzingen. Lof ook aan de vertaler van dienst, Elbrich Fennema, die – om het in de beeldspraak van Olga Tokarczuk te zeggen – als een ware Hermes het Japanse origineel tot bij ons gebracht heeft in een soepele, vanzelfsprekende taal. Vertalen is als het enten van nieuwe loten, stelt Tokarczuk in haar nieuwste essaybundel De tedere verteller, aangezien de tekst van de schrijver via het hoofd van de vertaler tot een nieuwe loot wordt. Elbrich Fennema heeft al veel loten het licht laten zien in haar moestuin. Dat er nog vele mogen volgen en haar tuin in volle pracht mag bloeien.
 
Michiko Aoyama: De bibliotheek van geheime dromen, Meulenhoff, Amsterdam 2023. 286 p. ISBN 9789029095907. Vertaling van Osagashimono wa toshoshitsu made door Elbrich Fennema. Distributie Lannoo

deze pagina printen of opslaan