Letterkunde
BOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2023
Ronald Spoor, Herman Verhaar (Red.): De onzekeren. E. du Perrons ‘onvoltooide’ in 95 ontwerpen
door Manu van der Aa
Hoewel de Nederlandse schrijver E. du
Perron (1899-1940) amper 40 jaar oud werd, liet hij een relatief omvangrijk
oeuvre na, dat werd gebundeld in een zevendelig verzameld werk. Bovendien
verscheen er, naast zijn correspondentie met Menno ter Braak (vier delen dundruk),
ook een negendelige dundrukeditie van zijn bewaard gebleven brieven met andere
correspondenten, onder wie illustere figuren als Paul van Ostaijen, J.J.
Slauerhoff, Hendrik Marsman en Jan van Nijlen. Wie die laatste uitgave kent, sowieso
aanbevelenswaardige lectuur, weet dat Du Perron eind jaren 1920 het plan had
opgevat voor een grote romancyclus, die hij De onzekeren had genoemd. Zijn
voortijdige dood – hij kreeg een hartaanval op 14 mei 1940, de dag van de
Nederlandse capitulatie – belette dat hij zijn plan kon uitvoeren. Alleen het
eerste deel van De onzekeren, de roman Schandaal in Holland
(1939), en enkele fragmenten uit het tweede deel verschenen nog tijdens zijn
leven. Du Perrons literaire nalatenschap bevat wel een map met ontwerpen voor
zijn grote romanproject.
Herman Verhaar en Ronald Spoor, die eerder al meewerkten
aan de brieveneditie, stortten zich in 1996 op de ongeordende stapel papieren
en documenten en probeerden zicht te krijgen op Du Perrons bedoelingen. Vroegere
pogingen van onder meer J.J. Oversteegen en H.A. Gomperts mislukten. Het werd
een werk van lange adem: toen Verhaar in 2010 overleed, zette Spoor het werk
alleen voort. Du Perrons biograaf, Kees Snoek, zorgde voor de definitieve
redactie. Ronald Spoor overleed op 28 december 2022. Gelukkig was het boek persklaar,
maar de verschijning ervan maakte ook hij dus niet meer mee.
In deze rijk geïllustreerde
uitgave verzamelden de twee redacteurs alle 95 ontwerpen – sommige beslaan een
paar bladzijden, andere slechts enkele regels – en voorzagen ze van uitvoerige
commentaar. 37 ontwerpen betreffen ‘het verhaal van de drie Russische
officieren’. Er zijn ook aanzetten voor verhalen over de Franse libertijnse
auteur Pierre Louÿs, een jonge Italiaanse fascist en verschillende verhalen
over vliegeniers: ‘de ridders van nu zijn de vliegeniers’ – en vandaar
het vliegtuig op de omslag van het boek.
De volgorde waarin de ontwerpen
gepresenteerd worden is ‘een, niet de reconstructie’. De
samenstellers menen dat De onzekeren een reeks kroniekachtige verhalen
moest worden, die de periode 1740 tot 1940 zou overbruggen. Of Du Perron ook in
staat zou zijn geweest zulk project tot een goed einde te brengen, is nog maar
de vraag. Volgens hen was hij wellicht iets te weinig een rasechte verteller, genre
Alexandre Dumas, en iets te veel ‘een modern en ironisch ondergraver van
zekerheden’. Wel zeggen de documenten veel over Du Perrons ‘denkbeelden en zijn
manier van werken, van denken en observeren, bestuderen, en documenteren’. Dit
boek, voorzien van een uitgebreid algemeen register, biedt kortom een unieke
inkijk in de keuken van een van de belangrijkste Nederlandstalige schrijvers
van het begin van de twintigste eeuw en is uiteraard vooral bestemd voor de
waarachtige Du Perron-liefhebbers.
Ronald Spoor & Herman Verhaar (Red.): De onzekeren, E.
du Perrons ‘onvoltooide’ in 95 ontwerpen, Amsterdam University Press, Amsterdam
2023, 415 p. ISBN 9789464560145
deze pagina printen of opslaan