Vertaald proza

BOEKEN NR. 3, MAART 2023

Knut Hamsun: Onder de herfstster

door Jen de Groeve

Knut Hamsun (1859-1952) blijft zeventig jaar na zijn dood zijn plaats opeisen in het literaire landschap. Sinds De Arbeiderspers in de jaren 1970 voor een revival zorgde van zijn werk in ons taalgebied, met nieuwe vertalingen van negen romans, zijn bij diverse uitgeverijen sporadisch heruitgaven verschenen uit zijn oeuvre. Bij De Geus verschenen in de jaren 2000 de vroege werken Honger (1890), Mysteriën (1892), Pan (1894) en Victoria (1898). Uitgeverij Oevers vestigt nu opnieuw de aandacht op de Noorse schrijver en Nobelprijswinnaar, aan wie zijn uitgesproken, naïeve nazi-sympathieën almaar minder blijven kleven. De grote waardering voor hem als vernieuwend schrijver en het feit dat er geen relatie is tussen de nazi-ideologie en zijn werk, zorgt voor de nodige welwillendheid. Vorig jaar bracht Oevers nog zijn opzienbarende debuut, Honger, in een nieuwe vertaling uit en nu is er Onder de herfstster, het eerste deel van de ‘De zwervertrilogie’, ook opnieuw vertaald door Marianne Molenaar. Voor 2024 is Hoe het groeide uit 1917 aangekondigd, het boek waarvoor hij de Nobelprijs kreeg.  

De kleine roman Onder de herfstster verscheen in 1906. De ik-figuur is Knut Pederson, een man van middelbare leeftijd en, naast de naam, heeft de protagonist nog wel meer overeenkomsten met de auteur. Knut heeft de stad, waar het hem financieel goed is gegaan, achter zich gelaten voor het zwerversleven. Hij werkt samen met twee kameraden ergens te lande als klusjesman. Ze reizen van adres naar adres, steunend op mondelinge referenties. Hij speelt tegenover zijn omgeving een rol, zijn omgeving heeft er geen weet van wie hij werkelijk is. En ook hij zelf is op zoek naar zijn identiteit. Hij heeft zijn vorige leven achter zich gelaten met het vaste voornemen om rust te vinden in de natuur. De roman begint bepaald lyrisch:  
 
‘[…] ooit, denk ik, moet ik deze vrede hebben gekend aangezien ik hier loop te neuriën en elke steen en elk sprietje me in vervoering brengt en raakt en ik op mijn beurt hen schijn te raken. We kennen elkaar.
Als ik het overwoekerde pad door het bos neem beeft mijn hart van een onaardse vreugde.’
 
Dat beschrijvingen als deze hun link hebben in Hamsuns persoonlijke leven, mag blijken uit deze uitspraak in een interview uit 1910:
 
‘Ik ben geworteld in de aarde en het bos. In de stad leef ik een kunstmatig leven, cafés ‘esprit’ en andere intellectuele onzin. Maar ik ben voortgekomen uit de aarde. En men moet er niet zonder meer van uitgaan dat ik alleen maar dicht en fantaseer, wanneer ik er over schrijf.’
 
De autobiografische inslag in Onder de herfstster is ruimer dan enkel de natuurbeleving. Rond 1880 werkte Hamsun als wegarbeider en ook zijn uitgesproken belangstelling voor techniek, zijn vruchteloze liefdesrelaties, zijn angstige kinderdromen komen in dit boek terug. Zoals in zijn gehele oeuvre is de keuze om als dolende outsider te leven ook hier de kern van het verhaal. Knut gaat losse verhoudingen aan met drie vrouwen en zij confronteren hem alle met zijn vorderende leeftijd. De jonge domineesdochter, haar moeder en ten slotte de vrouw van een kapitein, die hem aanvankelijk zelf benadert, maar uiteindelijk voor hem vlucht.
 
‘En dan wordt het meer wijn en dan wordt het whisky. En dan worden het liters whisky. En dan zuip ik er eenentwintig dagen op los waarin er een gordijn voor mijn aardse bewustzijn wordt neergelaten.’
 
Om op een goeie dag de stad weer te verlaten om naar een eiland te trekken.
 
Onder de herfstster kondigt een nieuwe fase aan in Hamsuns schrijverschap. De koortsachtige, gejaagde stijl uit zijn vroege werk heeft plaatsgemaakt voor een zachte, wat melancholieke stem van een man die zich maar moeilijk kan schikken in zijn situatie. Opmerkelijk is hoe Knuts kennis van wetenschap en zijn technisch vernuft bepaald gedetailleerd uiteengezet worden (zo bijvoorbeeld het ontwerpen van een nieuw type boomzaag), terwijl de karakterisering van de personages vaag blijft. Bij Knuts affaires houdt Hamsun het zelfs grotendeels bij suggestie. Knut is tenslotte een outsider en helemaal op zichzelf teruggeplooid. Zijn verlangen naar eenzaamheid in de natuur en de onherroepelijke drang naar civilisatie vechten om de overhand. Liefdesaffaires lopen finaal op niets uit. Wat blijft is een diepe crisis, die zich opnieuw en opnieuw dreigt te herhalen.
 
Knut Hamsun: Onder de herfstster, Oevers, Koog aan de Zaan 2023, 144 p. ISBN 9789493290204. Vertaling van Under hoststjaernen door Marianne Molenaar. Distributie De Wolken

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri