Toen ik ging solliciteren voor een baan aan een afdeling
neerlandistiek werd mij de vraag voorgelegd hoe ik ‘het vak’, dat toch in een
stevige crisis zou verkeren (dalende studentenaantallen, prestigeverlies aan de
universiteiten, moeilijk te financieren omdat het niet in het Engels is), zou gaan
redden. Ik vond dat een vreemde vraag en opperde: ‘misschien alvast het
discours wijzigen en positiviteit uitstralen!’ Die houding vind ik terug in het
zopas gepubliceerde essayboek Hoera! Een boek over Nederlands en Nederlandse
letterkunde van nu van de Nijmeegse hoogleraar moderne Nederlandse
letterkunde Jos Joosten. Hij opent enthousiast: ‘Dit word dus een vrolijk boek!
En daar is ook alle reden voor, want het gaat over het mooiste onderwerp ter
wereld – het Nederlands – en de mensen die het bestuderen’ (de dt-fout is geen
verschrijving van mijnentwege, maar bedoeld; ze speelt verderop in zijn
inleiding een rol). Dat betekent evenwel niet dat hij blind is voor de
negatieve beeldvorming die er bestaat over de studie Nederlands (saai,
ouderwets, geen aandacht voor de literatuur van nu, …). Hij gaat na waar die
vandaan komt en toont aan dat ze onterecht is en dat de academische opleiding
Nederlands vandaag net sterk raakt aan alle vragen en problemen die ook buiten
de universiteit bediscussieerd worden.
Vervolgens, en dat is misschien
wel het sappigste hoofdstuk, brengt Joosten alvast een van de vaardigheden in
de praktijk die je daar leert: goed lezen en ontzettend prettig schrijven. Aan
de hand van de bespreking van een aantal heel recente romans en één dichtbundel
toont hij zich een hartstochtelijk en tegelijk bijzonder kritisch
literatuurliefhebber. Over de titels waarover hij enthousiast is, schrijft hij
zo aanstekelijk dat je meteen het boek in kwestie wil gaan lezen; de boeken die
hij gebrekkig vindt, serveert hij met superieure ironie volledig af. Weinig
blijft er over van de reputaties van bijvoorbeeld Jan Siebelink of Dimitri
Verhulst nadat Joosten hun teksten heeft gefileerd. Tegelijk toont hij aan hoe
veelkantig de hedendaagse literatuur is en hoe ze inderdaad alle
maatschappelijke thema’s behandelt die vandaag de dag hot items zijn.
Een volgend
hoofdstukje presenteert drie meer wetenschappelijke stukken: eentje over het
feit dat de biografie nooit een wetenschappelijke studie kan zijn (interessant,
want de academicus Joosten is zelf ook de biograaf van Jan Walravens), een over
literatuur en rechtspraak, en een ander over de autonomie-gedachte in de 21ste
eeuw. Voorbeeldig geargumenteerd, overtuigend, ontzettend leesbaar. Afsluiten
doet hij met de reconstructie van een vakdiscussie – hij ging in de clinch over
een wetenschappelijk artikel – waaruit zijn visie op onderzoek blijkt en
waarbij hij aantoont dat hedendaagse insteken voor literatuurbenaderingen
natuurlijk niet waardenvrij zijn.
Hoera! Een boek over Nederlands en Nederlandse
letterkunde van nu is redelijk heterogeen – het bundelt
opiniestukken, recensies en wetenschappelijk werk – maar er spreekt een immense
liefde uit voor de Nederlandse literatuur en de studie daarvan. En is dat niet
de functie van goed onderwijs: enthousiasmeren? Dus driemaal hoera voor Hoera!
Een boek...
Jos
Joosten: Hoera! Een boek over
Nederlands en Nederlandse letterkunde van nu, AFdH, Enschede 2023, 216
p. ISBN 9789493183414
deze pagina printen of opslaan