Poëzie

BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2023

Henk van der Waal: De letterkast van het onvoltooide

door Dirk De Geest

Henk van der Waal is een schrijver die literatuur en filosofie creatief tracht te verzoenen in zijn werk. Ieder van zijn dichtbundels verbindt concrete gegevens en gebeurtenissen met meer abstracte en algemene vragen, en net de omgang met het poëtische woord stelt de dichter in staat om allerlei kwesties op een hoogst intrigerende manier aan de orde te stellen. Het stellen van de juiste vragen is daarbij ontegensprekelijk belangrijker dan de zoektocht naar ultieme antwoorden (die er toch niet zijn).    

Ook in zijn jongste bundel, De letterkast van het onvoltooide, gaat de dichter op die manier te werk. Uitgangspunt is ditmaal de taal, de letterkast die aangewend wordt om letterverbindingen en woorden tot stand te brengen. Die worden dan weer geassocieerd met betekenissen die lijken te verwijzen naar een situatie en elementen uit de werkelijkheid. Die relatie tussen taal en realiteit is uiteraard een van de oude filosofische kwesties waarover duizenden betogen zijn neergeschreven. Van der Waal gaat daartegenover meer experimenteel te werk, als het ware vertrekkend vanuit de elementairste klanken. Hij vertrekt van de klinkers, om gaandeweg over te schakelen naar de verhouding tot de werkelijkheid, naar de vraagstukken van zingeving en naar de materialiteit van betekenissen (tot en met de tekstversnipperaar toe). Hij bouwt de taal op en breekt ze af zoals een kind met legoblokken speelt, verwonderd om het resultaat van zijn eigen werkwijze. Dat gebeurt ook ruimtelijk: de verzen zijn niet alleen functioneel typografisch geschikt, de dichter maakt ook gebruik van diverse types van neventeksten: woorden die afgedrukt staan naast of onder de tekst, en die zo een soort van verbinding vormen tussen de opeenvolgende gedichten. Het gaat daarbij niet om een detail, maar net om een mechanisme dat laat zien hoe ieder woord andere oproept, hoe ons taalvermogen samenhangt met het vermogen om te associëren, om vragen te stellen, om overeenkomsten en verschillen te zien.  
 
Van der Waal toont zo niet alleen het resultaat van een denk- en schrijfproces maar dat proces zelf. Op die manier kan men zijn bundel lezen als de zoektocht van een hedendaagse man naar samenhang en betekenis in een wereld die dat steeds minder lijkt te tolereren. Tegelijk stelt hij zich doorlopend vragen bij wat hij waarneemt of voelt. Het feit dat de dichter zichzelf continu aanspreekt als ‘je’ zorgt ervoor dat zijn bedenkingen een meer universeel karakter krijgen, veel meer dan de autobiografische poëzie die veel van zijn collega’s tegenwoordig schrijven. Ook de neiging om te abstraheren versterkt die filosofische dimensie. Van der Waal probeert inderdaad in zijn oeuvre voorbij de fenomenen te schrijven, te zoeken naar wat achter de waarneming zit, te komen tot meer algemene categorieën van begrip en inzicht. In die zin is dit geen eenvoudige consumptiepoëzie maar een dichter-denker die veel van zijn lezers durft te vragen. Dat hij daarbij vaak ook het schrijven als een expliciet thema betrekt hoeft niet te verbazen. Deze bundel is een belangrijke schakel in een eigenzinnig en compromisloos maar ook wel belangrijk oeuvre.  
 
Henk van der Waal: De letterkast van het onvoltooide, Querido, Amsterdam 2022, 103 p. ISBN 9789021470702. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

Dius

Stefan Hertmans

Kruisende lijnen

Junichiro Tanizaki

Memoires van een kip. Een Palestijnse fabel

Ishaq Musa Al-Husseini

We moeten ‘misschien’ blijven denken

Esther Jansma

Wij van de Ripetta

Thomas Lieske

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

De wens, of Het ware verhaal van Titi en Tony

Tereza Horvathova , Michaela Kukovicova (ill.)

Het is rood en rond…

Jan Jutte

Ludas en Bontje

Jan Paul Schutten, Sanne te Loo (ill.)

Wie heeft Steef opgegeten?

Susannah Lloyd, Kate Hindley (ill.)

Wij, ervoor en erna

Jenny Valentine

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri