Non-fictie

BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2022

Midas Dekkers: Wat loopt daar? Een biologische kijk op rassen

door Christophe Van Eecke

Weinig discussies lopen vandaag zo hoog op als de discussies rond ras en racisme. Het geldt immers in toenemende mate als ‘wetenschap’ dat het ‘witte’ ras structureel lijdt aan racisme en superioriteitsgevoel, terwijl paradoxaal tegelijk bij hoog en laag wordt beweerd dat rassen eigenlijk niet bestaan (maar racisme blijkbaar wel). Daar komt nog bij dat de biologie vandaag in het ideologisch verdomhoekje staat en in discussies over ras en seksualiteit steevast wordt weggezet als een patriarchaal instrument van ideologische onderdrukking. Helaas voor de ideologen blijven de feiten de feiten en is biologie wel degelijk de enige betrouwbare basis om een geïnformeerd intelligent gesprek te voeren over zowel seksualiteit als ras. En met name over dat laatste onderwerp heeft Midas Dekkers zich nu in het debat gemengd met een prachtig boek over de rassenkwestie. Daarin laat hij zijn biologische blik over ras schijnen om heel wat onzin op te klaren.  

Over ras bestaat heel wat verwarring, stelt Dekkers, en die begint al met het wijd en zijd gebruikte Engelse begrip ‘the human race’, wat eigenlijk ‘the human species’ zou moeten zijn. Biologisch gezien behoren alle mensen namelijk tot dezelfde soort omdat ze allemaal met elkaar kunnen paren en vruchtbare nakomelingen voortbrengen. Binnen die soort komen verschillende ondersoorten voor, variaties dus, en die noemen we rassen. Dat is de basis van waaruit Dekkers vertrekt voor een aantal uiterst boeiende reflecties over ras en biologie.
 
In de loop van zijn betoog klaart Dekkers veel onhelderheden op. Heel veel van wat in de volksmond ‘rassen’ worden genoemd, bestaan in biologische zin helemaal niet. Het Germaanse, Arische en Joodse ras bestaan bijvoorbeeld domweg niet. Germaans en Arisch zijn taalkundige begrippen die verwijzen naar gedeelde linguïstische structuren (en dus geen genetische of andere biologische verwantschappen), terwijl de Joden de diverse groepen bewoners van Judea waren die zich nog voor onze jaartelling tegen de aanvallen van de Filistijnen hadden verenigd. Deze ‘rassen’ zijn dus duidelijk culturele artefacten zonder enige biologische basis. Toch wordt er vaak over deze ‘rassen’ gesproken alsof ze echt waren.
 
Maar wil dat zeggen dat ras in het algemeen niet bestaat en dat alle rassen een cultureel construct zijn? Uiteraard niet. Rassen zijn ondersoorten van de soort mens, benadrukt Dekkers, en als dusdanig bestaan ze wel degelijk, met al hun rafelranden waar rassen met elkaar versmelten, waardoor scherpe grenzen onmogelijk te trekken vallen. Het feit dat de ondersoorten gretig en in toenemende mate met elkaar paren, waardoor de oceaan van genen en kleuren steeds meer verstrengeld raakt en er steeds meer overlap ontstaat, betekent evenwel niet dat de ondersoorten (rassen) niet bestaan – ze zijn alleen niet netjes afgebakend en individueel voorverpakt in de natuur te vinden. Bovendien is het ook stellig niet zo dat het ene ras beter zou zijn of verder ontwikkeld dan het andere: het zijn gewoon varianten die ontstaan zijn, en die blijven ontstaan, door het oneindige proces van evolutie, aanpassing en vermenging van genen.
 
Een belangrijk probleem in de discussie rond racisme is dat biologische rassen (of ondersoorten) maar zeer zelden samenvallen met de culturele rassenonderscheiden die zijn gemaakt, waardoor de spraakverwarring vaak totaal is. Het is omwille van dat vrijwel totale gebrek aan overlapping tussen twee concepten van ras (een reëel biologisch en een fictief cultureel) dat het huidige dovemansgesprek over ras plaatsvindt – al moet eerlijkheidshalve worden toegegeven dat het vooral de sociaal constructivisten zijn (de mensen die geloven dat alles, maar dan ook alles, ‘louter een sociaal construct’ is) die zich in deze discussies doof houden – en dan met name doof voor enig biologisch of ander empirisch-wetenschappelijk argument. Alleen al voor wie zich bij gelegenheid in een frustrerend gesprek met een biologie-ontkenner bevindt is het zinvol om Dekkers’ boek erop na te slaan en de feiten elegant toegelicht te vinden.
 
Dekkers doorspit in zijn boek ook heel veel andere kwesties die het rassendebat raken, zoals de geschiedenis van het onderzoek naar ras, soort en genetica, inclusief de cranometrie. Hij zoekt ook eerherstel voor nobele pioniers in de wetenschap zoals Linnaeus en Blumenbach, die vaak onterecht als racisten worden afgeschilderd terwijl net nadrukkelijk het omgekeerde het geval was en zij de eenheid in diversiteit in wilden beeld brengen. Maar hij geeft ook aanwijzingen voor biologische gronden voor schoonheidsnormen, schept duidelijkheid in de geschiedenis van de slavernij (zoals elke historicus weet, is slavernij hoegenaamd niet een louter ‘witte’ aangelegenheid maar even driftig bedreven door mensen met andere huidskleur) en licht de complexe manieren toe waarop nieuwe rassen ontstaan, maar ook weer verdwijnen.
 
De materie is niet altijd even makkelijk, maar Dekkers houdt de vaart erin met relativerende humor en heldere voorbeelden. Het boek is ook prachtig geïllustreerd. Kortom, iedere wakkere burger die met kennis van zaken iets te zeggen wil hebben over rassen en racisme zal dankzij dit boek beslagen op het ijs komen. Verplichte lectuur voor iedereen die het fijne wil weten van de biologische basis van ras, maar ook van de beperkingen van die biologische inzichten voor sociale en politieke discussies.
 
Midas Dekkers: Wat loopt daar? Een biologische kijk op rassen, Atlas/Contact, Amsterdam 2021, 368 p. : ill. ISBN 9789045041537. Distributie VBK België

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri