Vertaald proza

BOEKEN NR. 1, JANUARI 2022

Jesús Carrasco: Terug naar huis

door An Van Hecke

Terug naar huis is een ontroerend familieverhaal over een vader, een moeder en twee kinderen, Isabel en Juan. We lezen deze roman vanuit het standpunt van Juan, die zijn leven nog niet helemaal op orde heeft. Toch is hij er al in geslaagd om in Edinburgh zijn toekomst uit te bouwen, ver weg van zijn familie die in het fictieve Cruces woont, een landelijk dorpje, dichtbij het Spaanse Toledo. Voor de begrafenis van zijn vader, die aan kanker overleden is, keert hij terug. Juan was van plan om niet langer dan een week te blijven. Maar zijn zus Isabel, die jaren voor hun ouders gezorgd heeft, vertrekt nu zelf voor haar wetenschappelijk werk een jaar naar Amerika. Daardoor moet Juan zijn plannen voorgoed wijzigen.  

Het ouderlijke huis, dat hij vier jaar eerder ontvluchtte, wordt nu plots weer een plek waar hij voor een nieuwe opdracht komt te staan: de zorg voor zijn moeder, bij wie recent de diagnose van Alzheimer is vastgesteld en van wie hij is vervreemd. Jarenlang combineerde zijn zus − die ook ver woont − de zorg voor hun ouders met haar jong gezin. Isabels boosheid is begrijpelijk. Haar broer is lui en irritant. Tegelijk ziet de lezer een heel eerlijke Juan, op zoek naar een eigen doel in het leven.
 
Het is een herkenbaar verhaal over het dagelijkse reilen en zeilen in een familie, helder geformuleerd in een realistische stijl. Naast de kleine conflicten is er de moeilijke communicatie en de afstand tussen de familieleden onderling. Tegelijk is dit een pakkend relaas over de liefde die hen bindt, over de inspanningen die ze doen om elkaar terug te vinden. Ze halen samen herinneringen op aan vroeger. De oude Renault 4, die Juan met behulp van een vriend weer aan de praat krijgt, speelt daarin een sleutelrol. Terwijl Juan zich eerst onttrekt aan de verplichting om als zoon voor zijn ouders te zorgen, ontfermt hij zich daarna liefdevol over zijn moeder. Een moeizaam proces. Aanvankelijk ontkent hij haar ziekte en leeft hij in de waan dat ze nog kan genezen. Maar geleidelijk aan aanvaardt hij dat haar toestand achteruitgaat.
 
Over dementie en Alzheimer zijn al boekenkasten volgeschreven en door de vergrijzing krijgen steeds meer mensen er van dichtbij mee te maken. Maar deze roman belicht de ziekte toch wel vanuit een bijzonder perspectief. Voor Juan is Alzheimer een onbekende wereld die hem totaal verrast. Daardoor is het eigenlijk wel grappig hem naar informatie te zien googelen. Terwijl zijn zus zowat alle wetenschappelijke artikels over de ziekte gelezen heeft, doet Juan het op een manier die vandaag heel herkenbaar is: hij tikt de woorden ‘verloop alzheimer’ in, waarop hij 2.800.000 hits krijgt. In de tekst onder de eerste kop ziet hij woorden als ‘onoplettendheid’ en ‘episodisch geheugen’. Dat is genoeg voor hem. Hij denkt meteen een diagnose te hebben en is opgelucht vast te stellen dat zijn moeder nog in de preklinische fase zit. Maar we zien ook het absurde en het alarmerende van de situatie waarin we vandaag worden overgeleverd aan de almacht van een zoekmachine als Google.
 
Terug naar huis is ook een reflectie over ruimte, in het bijzonder over de terugkeer naar de plaats van oorsprong. Dat is zo voor Juan, maar ook voor zijn moeder. Ze herkent haar eigen huis niet meer, waar ze al meer dan twintig jaar woont, en vraagt voortdurend om naar huis te gaan. Daarom neemt Juan haar mee naar haar geboorteplek, het huis met de molen, in de regio Cáceres. Die lange reis brengt geen soelaas. Haar geheugen keert zich tegen haar. De roman is ook een reflectie over tijd, wat sterk tot uiting komt in het thema van het stof. Dat brengt Juan tot overpeinzingen zoals deze: ‘Zandlopers zouden eigenlijk gevuld moeten zijn met stof in plaats van zand. Want stof helpt ons echt om het verstrijken van de tijd te begrijpen. […] Als je een voorwerp een meter boven de grond houdt en dan loslaat, valt het. Als je de tijd laat verstrijken en niets aanraakt of verplaatst, valt stof ook. Je weet niet waar het is, maar het is er.’
 
Overal is er het tastbare stof: dichtbij, in huis, waar het stof op de meubels aangeeft dat er iets veranderd is, want Juans moeder was altijd een zeer nette vrouw die elke ochtend het stof van de meubels afnam, ook in de slaapkamers van de kinderen die al jaren het huis uit zijn. Er is ook het stof van de aarde in deze extreem droge streek in het bloedhete Spanje. Het contrast met het Schotse Edinburgh is groot. Het harde klimaat was ook een van de redenen waarom Juan vier jaar geleden vertrokken is uit dit dorre landschap, zoals vele andere Spaanse jongeren die wegtrekken naar de grootsteden of naar het buitenland. Stof wordt ten slotte ook een mooie metafoor: ‘Metaforisch gezien gaat stof ook liggen op stiltes. Tussen zijn vader en hem lagen kilo’s stof. Ook in de ruimte die hem scheidt van zijn moeder en, in mindere mate, tussen hem en zijn zus.’
 
Jesús Carrasco publiceerde eerder al twee romans, die in het Nederlands vertaald werden als De vlucht (Meulenhoff 2013) en De grond onder onze voeten (Meulenhoff 2016). Terug naar huis is een introspectie, waarbij Juan op een subtiele manier ook heel wat zelfkritiek uit. Dat maakt dit boek zo mooi. Juan bekijkt zichzelf vanop een afstand. Ironie en scepticisme lijken dan de beste strategieën om zijn angsten en schuldgevoel een plaats te geven en om zichzelf, zijn familie en ook de ziekte van Alzheimer beter te begrijpen.
 
Jesús Carrasco : Terug naar huis, Meulenhoff, Amsterdam 2021, 282 p. ISBN 9789029094740. Vertaling van Llévame a casa door Arie van der Wal. Distributie Lannoo

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri