Vertaald proza

BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2021

Nagieb Mahfoez: De fluistering van de sterren

door Jan Baes

Toen Nagieb Mahfouz (1911-2006), wel eens de aartsvader van de Egyptische roman genoemd in 1988 de Nobelprijs voor literatuur werd toegekend, kreeg hij in het Midden-Oosten meteen de status van superster. Vooral de publicatie van Trilogie, drie in de Europese negentiende eeuwse traditie geschreven romans (Tussen twee paleizen, Paleis van verlangen, De suikersteeg),verschenen in de jaren 1956-'57 (vert. De Geus 2008), zette hem op de wereldkaart. Het is een soms wijdlopende maar ongemeen boeiende  beschrijving van de politieke, sociale en culturele transitie die het land doormaakte in de eerste helft van de twintigste eeuw, met als achtergrond de strijd tegen de Britse overheersing en het moeizame ontstaan van Egypte als een moderne natie.


Later zal hij zich steeds meer ontwikkelen als kroniekschrijver van het dagelijkse leven, vooral dan in Caïro en met name de wijk al Gamaliyya waar hij opgroeide. Het is ook deze pittoreske buurt die de hoofdrol speelt in de postuum verschenen bundel onuitgegeven kortverhalen, niet eens zo lang geleden teruggevonden tussen zijn papieren.

Dat Mahfoez een sfeerschrijver is, blijkt overduidelijk uit deze eenvoudige, helder gestelde en vooral milde anekdotische schetsen die in de eerste plaats zijn verbondenheid met en zijn liefde voor de man (en de vrouw) in de straat uitdrukken. Zeker geen lofzangen, en ook niet gespeend van realistische beschouwingen of onderhuidse kritiek, confronteert de verteller ons met heersende legendes, het bijgeloof, de kleine en de grote zonden die in de wijk worden begaan. Het resultaat is een caleidoscopisch beeld van de werkelijkheid dat met evenveel humor als mededogen wordt neergelegd. Met een minimum aan woorden schetst Mahfoez de complexiteit van het leven, met zijn half onderdrukte emoties, zijn onuitgesproken mysteries, met zijn halfslachtige oplossingen. Uit de mond van een plaatselijke bestuurder, de buurtsjeik, klinkt dat zo:

'Onze wijk heeft een verborgen tong, die geheimen rondfluistert en allerlei angstige voorgevoelens verspreidt, en van wie niemand weet aan wie ze toebehoren. De geruchten vinden hun weg in alle hoeken en gaten, als een sterke geur die overal doorheen dringt'.

Het leven zoals het is dus. Sitt Barga, een radeloze grootmoeder heeft alle moeite van de wereld het kind van haar schoondochter, die er met een liedjeszanger vandoor is, op te voeden. Nabka, de laatst levende zoon van Adam de waterverkoper wordt gegrepen door een allesoverheersende drang om de mensen te confronteren met de zonden uit hun verleden. Aangeraakt door djinns barsten oom Hanafi, Oemm Haniyya en vele anderen plots in snikken uit, zodat de imam er aan te pas moet komen om het fenomeen te bekampen. De dienstmeid Zakiyya keert na een jaar terug met een zuigeling op de arm en confronteert haar vroegere baas, meester Oesmaan, met de vrucht van diens zonde.

En telkens weer gaan de buurtbewoners met hun kleine en grote problemen naar hun buurtsjeiks of imams die meestal niet veel meer kunnen dan er omheen praten om ten einde raad te verwijzen naar Allah en de Koran. Zoals sjeik Kaf: 'Jullie die geloven, vraag niet naar dingen die jullie zullen kwellen als ze jullie bekend worden. God weet wat jullie niet weten.'

Verhalen als vingeroefeningen, en meteen ook een uitgelezen opstapje naar de Caïreense atmosfeer zoals men die terugvindt in prachtige romans als De Midaksteeg (1947 – De Geus 2011), Kinderen van Gabawali (1958 – De Geus 2009) of Taveerne de Zwarte Kat (De Geus 1996).

Met een informatief nawoord van Richard van Leeuwen.

Nagieb Mahfoez: De fluistering van de sterren, Jurgen Maas, Amsterdam 2021, 195 p. ISBN 9789491921865. Vertaald uit het Arabisch door Djûke Poppinga. Distributie EPO


deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri