Nederlands proza

BOEKEN NR. 10, NOVEMBER 2019

Willem van Zadelhoff: Een graf in de wolken

door Ine Kiekens

In september was het 75 jaar geleden dat de Slag om Arnhem plaatsvond. Naast verscheidene gedenkvieringen verscheen ook Een graf in de wolken, de recentste roman van docent, recensent en schrijver Willem van Zadelhoff, dat zich in Arnhem in volle oorlogstijd afspeelt.
 
De lezer maakt in het verhaal kennis met drie jongelingen: Dora, Leonard en Daniël. Dora en Leonard zijn een koppel, Leonard en Daniël zijn goede vrienden. Daniël woont met zijn ouders bij de familie van Dora in, sinds ze omwille van hun joodse afkomst uit Duitsland gevlucht zijn. Op het eerste gezicht niets vreemds, ware het niet dat de drie een bijzondere driehoeksverhouding met elkaar onderhouden. Leonard en Daniël hebben heimelijk meer dan vriendschappelijke gevoelens voor elkaar en ze dromen van een toekomst samen in Parijs, als de oorlog voorbij is. Maar Daniël kruipt ook geregeld bij Dora in bed. Wanneer Dora ontdekt wat Leonard en Daniël voor elkaar voelen, probeert ze zich groot te houden, maar de situatie is voor haar enorm pijnlijk. Slapen met Daniël is louter een manier om dichter bij Leonard te komen, door bijvoorbeeld de lippen te kussen die Leonards lippen eerder hadden gekust.  
 
Met de oorlog die steeds verder oprukt, komt evenwel een einde aan hun bijzondere driehoeksverhouding: de Duitsers pakken Daniël en zijn familie op en voeren hen af naar een gevangeniskamp. Zijn precieze lot wordt stilgezwegen, maar Daniël duikt verder in het verhaal niet meer op. Waar de deportatie van Daniël aanvankelijk in Dora’s kaarten had kunnen spelen, blijkt het omgekeerde het geval: meer dan ooit voelt Dora hoe Leonard zich van haar verwijdert en treurt om zijn verdwenen vriend. Ze kan het niet meer aan om met Leonard samen te zijn en verbreekt hun relatie. Ze ontfermt zich vervolgens over een jonge getraumatiseerde Duitse soldaat, maar wordt na de oorlog als moffenhoer opgepakt en geïnterneerd. Als ze vrijkomt, probeert ze de draad weer op te pikken. Ook Leonard probeert na de oorlog weer recht te krabbelen, al blijft het gemis groot. Hoewel hij ondertussen plannen maakt om te trouwen, daagt het hem steeds meer dat Dora de enige was die hem wilde en kon rechthouden na de verdwijning van Daniël. Maar wanneer hij haar uiteindelijk terugziet, blijkt ook haar leven helemaal te zijn veranderd.
 
Het graf in de wolken is een bijzonder rijk gevulde roman die vanuit verschillende perspectieven is geschreven. Daarbij heeft Van Zadelhoff zijn compositie uiterst evenwichtig samengesteld. Hij is een uitstekend verhalenverteller en voelt perfect aan wanneer hij de spanning moet opvoeren tot een hoogtepunt. Zo bouwt hij bijvoorbeeld zachtjesaan het mysterie rond het huwelijk van Leonards broer op om uiteindelijk op het gepaste moment uit de doeken te doen waarom dit huwelijk heeft plaatsgevonden. Ook in de laatste bladzijden van de roman werkt hij toe naar een dergelijk hoogtepunt, wanneer Leonard reflecteert over zijn huidige situatie en besluit om Dora weer op te zoeken. Hoewel het slot niet geheel onvoorspelbaar is, weet Van Zadelhoff zijn lezer toch tot op het einde te boeien.
 
Van Zadelhoff besteedt weinig aandacht aan oorlogsbeschrijvingen, maar neemt des te meer ruimte om de impact van de oorlog op het gevoelsleven onder de loep te nemen. Daarbij blinkt hij uit in zijn serene omgang met toch wel vrij delicate onderwerpen. Zo beschrijft hij los van alle mogelijke waardeoordelen hoe Dora in volle oorlogstijd een relatie met een Duitse soldaat begint, vervolgens wordt veroordeeld en geïnterneerd, waarna ze haar leven weer in handen probeert te nemen. Van Zadelhoff ontplooit zich als een observator die registreert hoe mensen op de dool geraken, met zichzelf en hun gevoelens worstelen en ondanks alles weer overeind proberen te krabbelen. Op stilistisch vlak kiest hij voor een rechttoe-rechtaanstijl, zonder daarbij het serene, menselijke aspect uit het oog te verliezen.
 
Van Zadelhoff is bij het grote publiek nog niet zo bekend. Zonde, want met zijn recentste roman levert hij echt wel opnieuw een pareltje af. Misschien opent Het graf in de wolken net wel de deur naar een groter lezerspubliek?
 
Willem van Zadelhoff: Een graf in de wolken, Polis, Kalmthout 2019, 255 p. ISBN 9789463104661. Distributie Pelckmans Uitgevers

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri