Nederlands proza

BOEKEN NR. 6, JUNI 2019

Jan Vantoortelboom: Jagersmaan

door Jooris van Hulle

Voor lezers die het werk van Jan Vantoortelboom blijvend volgen, biedt Jagersmaan een hernieuwde ontmoeting met het personage Victor Vanheule. En ook ‘Meester Mitraillette’, de bijnaam van onderwijzer David Verbocht die in de gelijknamige roman uit 2014 het centrale personage was, komt hier weer even zijn opwachting maken. Dit keer volgt Vantoortelboom het spoor van Victor, die door zijn moeder, Maria, naar Amerika wordt gestuurd. Moeder Vanheule kan, zeker in een dorp als Elverdinge, niet langer leven met de schande die Victor over haar heeft gebracht nadat hij een gehuwde vrouw zwanger heeft gemaakt en zijn dochtertje Anna slechts af en toe kan blijven zien. Victor, die zelf niet zonder trauma’s uit de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog is teruggekeerd, geeft schoorvoetend toe aan het ‘bevel’ van zijn moeder.  
 
Vantoortelboom heeft de verhalen van de moeder en van de zoon in tegenlicht geplaatst binnen het relaas dat hij in Jagersmaan vorm geeft. De moeder komt in de ik-vorm aan het woord in een bij de spreektaal aanleunende verantwoording van haar besluit Victor naar Amerika te sturen. De manier waarop Vantoortelboom persoonlijke voornaamwoorden en lidwoorden in hun afgekorte vorm opneemt, tekent haar taaltje ten voeten uit. De roman opent: ‘Ineens staat ie voor m’n neus; ‘k viel bijna achterover van ’t verschot.’ Zij heeft het verder over ‘een docteur’, over de moeder van Victors dochtertje luidt het: ‘dat kind was zo verliefd dat ze van voren niet meer wist dat ze van achteren ook leefde’.  
 
Afwisselend met haar met een snijdend schuldgevoel beladen ik-relaas brengt Vantoortelboom in een hij-verhaal een episode uit het levensverhaal van Victor: zijn Red Starline bootreis naar Amerika, hoe hij in de greep komt van Ierse verzetslieden, die hem dwingen bij Ierland van boord te springen omdat zij hem willen inzetten in de burgeroorlog, en verder hoe Victor, eens hij aangespoeld is op het strand, uit hun handen probeert te blijven. Hij moet ten slotte toch op de vlucht, samen met Kitty, het dochtertje van een omgebrachte burger. Om harentwille (hij herkent in haar zijn eigen dochtertje) raakt hij in een lynchpartij betrokken. Als Kitty overlijdt, is Victor alles kwijt en blijft hem verder maar één mogelijkheid zijn leven (desnoods) weer op de sporen te krijgen: ‘Ik ga naar huis. […] Elverdinge.’ De cirkel lijkt gesloten, hoewel Vantoortelboom met dit toch enigszins verrassende slot ook lijkt te suggereren dat het Vanheule-verhaal verder kan en zal worden vervolgd.
 
Jagersmaan kan door de veelzijdige aanpak lezers blijvend bekoren. Hoe een streek, hier meer bepaald de frontstreek, zich na het einde van de Eerste Wereldoorlog moet zien te herpakken – vandaar het grote aantal emigranten – wordt vooral in het verhaal van moeder Maria duidelijk; hoe diep de oorlogsgruwel inwerkt op de psychologie van frontsoldaten blijkt uit de veranderde houding van Victor eens hij van het slagveld is teruggekeerd; hoe finaal een land kan worden verdeeld door een burgeroorlog wordt geïllustreerd door de keuze die Victor moet maken in Ierland. En hoe in en doorheen dit alles de persoonlijke emoties blijven meespelen – de band tussen Victor en Anna, die zich spiegelt in de band die hij opbouwt met Kitty, maakt van Jagersmaan ook een direct op het persoonlijke gerichte roman. Dat Jan Vantoortelboom ook in zijn typisch ingekleurd taalgebruik deze rijkdom aan motieven weet uit te werken, maakt dat zijn ‘jagersmaan’ (het feest van de jagersmaan in Ierland, de nacht van de feeën en de geesten van de doden) stevig geworteld is in West-Vlaamse bodem.
 
Jan Vantoortelboom: Jagersmaan, Atlas Contact, Amsterdam 2019, 256 p. ISBN 9789025454050. Distributie VBK België 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri