Graphic novel

Craig Thompson: Een deken van sneeuw

door Marita Vermeulen

De autobiografische striproman Een deken van sneeuw van Craig Thompson is een opvallende dikke pil waar de auteur zo'n drie jaar aan heeft gewerkt. Hij weigerde het boek in afzonderlijke albums te publiceren: "Ik wist dat het dan niet zou werken. Om in het verhaal op te gaan moet je het in zijn geheel lezen. Ik snap dat collega's zich vragen stellen omtrent de financiële haalbaarheid van zo'n project, maar verdraaid het zijn kunstenaars. Je moet toch iets overhebben voor je kunst".

De oorspronkelijke titel Blankets sluit veel nauwer bij de inhoud aan dan de Nederlandse Een deken van sneeuw. In het boek komen verschillende dekens aan bod, dekens die warmte en een schuilplaats bieden aan de letterlijk of emotioneel naakte mens. "Toen we jong waren deelden mijn broertje Phil en ik hetzelfde bed. Deelden is zacht uitgedrukt. We waren veroordeeld tot hetzelfde bed. We waren kinderen en we hadden er gewoon niets over te zeggen".

De prenten tonen hoe die veroordeling machtsspelletjes tussen grote en kleine broer in de hand werken. En ook tussen de vader en de kinderen. De vader handhaaft de orde, niet door communicatie of begrip, maar door harde maatregelen. De prent waarop hij in een donker hok een logeerbed openvouwt, toont hem in gevecht met een monsterlijk wezen. Zo ziet het bed er in de fantasie van een van angst verstijfd kind uit dat genadeloos wordt overgeleverd aan het verraderlijke en pikzwarte donker. Gehoorzaamheid dient te worden afgedwongen, want voor twijfel is geen ruimte. De kinderen groeien op in een van zondebesef doordrongen christelijke omgeving: "God heeft ons geschapen, maar de zonde heeft ons onrein gemaakt".

Hun exploratiedrang wordt op alle mogelijke manieren ingedijkt; elk antwoord dient te worden gezocht in de bijbel, wat daarbuiten valt, is per definitie des duivels. Deze levensopvatting veroordeelt kinderen en volwassenen tot een leven in angst en eenzaamheid. Craig Thompson registreert enkel een onwrikbaar geloof dat lichaam en geest beïnvloedt. Hij geeft aan hoeveel dingen des levens door een fanatieke opstelling buiten beschouwing worden gelaten. Door zijn gebrek aan realiteitszin wordt de jonge Craig op school en ook tijdens christelijke kampen gepest. Hij is een outsider, een houten pop en tegelijkertijd komt hij echter over dan zijn omgeving, die nochtans realistisch en herkenbaar opgeroepen wordt.

Zijn ontsnapping ligt in twee tegengestelde vluchtoorden: de bijbel en de creativiteit. Hij is zo bijbelvast dat de dominee een roeping vermoedt. Anderzijds is er de drang om zijn dromen en verlangens vast te leggen in beelden. Dit levert conflicten op waar de opgroeiende Craig zich geen raad mee weet. In Prediker, hoofdstuk 5 vers 6, leest hij: "Want veel gepraat is even zinloos als dromen. Heb ontzag voor God". Hij verbrandt zijn kindertekeningen: "Ik heb mijn door God gegeven tijd verspild met escapisme! Dromend & tekenend. De meest wereldse en zelfzuchtige van alle aardse bezigheden! Ik deed alsof ik een brandoffer aan God bracht. Een nieuw spiritueel verbond! Maar eigenlijk wilde ik die kinderspullen verbranden, omdat de lijnen ervan -- bedoeld als ontsnapping -- juist dienden als herinnering".

Een puberende Craig kan niet langer ontkennen dat hij een lichaam heeft. Hij wordt gered door zijn eerste liefde. Op een kamp ontmoet hij Raina. Raina is rijper dan hij, in haar vallen lichaam en geest samen. Hun toenadering is teder en aangrijpend. Hij houterig en twijfelend, zij geduldig en uitnodigend. In de uittekening van de relaties speelt de natuur een cruciale rol, is ze een soort van personage en op een vreemde manier vergelijkbaar met Raina. De natuur biedt troost en ruimte, je kunt je erin verliezen en weer terugvinden. Maar de natuur kan ook angstaanjagend en verzengend zijn en op elk moment onvoorspelbaar.

Juist vanwege het onverwachte comfort van de emotionele en spirituele ontmoeting tussen jongen en meisje, worden de 'anderen' meer dan ooit een hinderlijk samenklittend geheel: "Wanneer je de weg kwijt bent of iemand zoekt die je niet kunt vinden, vormt een MASSA mensen een gevaarlijke onderstroom die je zoektocht tegenwerkt". Hij krijgt steeds meer moeite met de opdracht om het geloof samen met anderen te beleven, om een overtuiging te delen met mensen die hem overigens volkomen vreemd zijn: "Het christelijke idee van de persoonlijke Heiland sprak me aan, de goede herder die de kudde negeerde op zoek naar het eenzame, verloren schaap... niet de massamentaliteit." Het dringt op dat moment niet tot hem door dat hij hier geen geloofsovertuiging uitspreekt, maar een diep verlangen om door iemand gevonden en gered te worden. Wanneer Craig mag logeren bij zijn vriendin die ver weg woont, krijgt hij symbolisch een quilt. Raina heeft haar eigen leven en dat van Craig verenigd in een cadeau dat warmte en beschutting biedt. Ze legt in de patronen de acceptatie van zijn kunstenaarsziel vast.

Hoe groter Craigs wereld wordt, hoe meer kans hij ziet om zichzelf te ontplooien. Naarmate zijn vertrouwen in het eigen kunnen groeit, neemt het geloof in de bijbel als enig mogelijk richtsnoer af. De bijbel die hem altijd werd voorgeschoteld als een letterlijk verslag van Gods woorden, blijkt evenals zijn tekeningen product van de menselijke creativiteit. Opeens bestaat dé waarheid niet meer, en wankelt de basis van het geloof: "Ik geloof nog steeds in God; zelfs in de lessen van Jezus, maar de rest van het christendom met zijn bijbel, zijn kerken, zijn dogma's... het creëert alleen maar grenzen tussen mensen en culturen. Het ontkent de schoonheid van het mens zijn en het negeert alle leegtes die het individu zelf moet invullen".

Een deken van sneeuw is een spannend, eerlijk en emotioneel verslag van de zoektocht van een individu om op een zinvolle en hanteerbare manier in het leven te staan. Het afwegen van wat echt en onecht is, is pijnlijk en confronterend. Pijnlijk omdat het een afscheid inhoudt van vertrouwde onwaarheden, confronterend omdat een open dialoog met de omgeving je ook dwingt om je eigen denken en doen af te tasten. Dat groeiproces wordt vastgelegd in de beelden waar het bedwongen lichaam zich openvouwt en een universum op zichzelf wordt. De houten pop verandert geleidelijk aan in een mens van vlees en bloed; door de waarheid te vervangen door twijfel vindt hij een weg en een leven.

Craig Thompson: Een deken van sneeuw, Oog&Blik Amsterdam, 2011, 582 p. : ill. ISBN 9789054921196. Vertaling van Blankets door Toon Dohmen. Distributie Pinceel Stripverspreiding

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2004

deze pagina printen of opslaan