Wie meer inzicht wil krijgen in het Rusland van de
laatste 30 jaar, moet dringend De
toekomst is geschiedenis van de Russisch-Amerikaanse schrijfster Masha
Gessen lezen. Gessen is van de interessante Russische auteurs van het moment.
In de jaren tachtig verhuisde Gessen met haar ouders van Rusland naar de VS. Na
de val van de Sovjet-Unie keerde ze terug naar Moskou, waar ze werkte als journalist
en opkwam voor LGBT-rechten. Vijf jaar geleden emigreerde de lesbische auteur
terug naar New York omdat ze vreesde dat de Russische overheid haar kinderen
zouden afpakken. Gessen staat vandaag bekend als een van de belangrijkste
kenners en critici van het huidige Russische regime. Ze schreef ook een van de
bekendste biografieën van Vladimir Poetin, De
man zonder gezicht (Ambo 2012).
In De toekomst is geschiedenis is Gessen vertelt aan de hand van zeven
figuren hoe de Russische maatschappij evolueerde van de hervormingsgezinde Michael
Gorbatsjov over de dronken Boris Jeltsin tot de huidige president Vladimir
Poetin. Dat doet ze met oog voor details en leuke anekdotes, maar ook erg
doorwrocht en kritisch. De meeste van de zeven hoofdpersonages zijn jongeren
die geboren zijn in de jaren tachtig en zich verzetten tegen het huidige
regime. Zo kan je als lezer enkel onder de indruk zijn van de
doorzettingskracht van Zjanna, de dochter van de in 2015 vermoorde oppositiepoliticus
Boris Nemtsov en van Ljosja, een homoseksuele professor genderstudies.
Aleksandr Doegin is het enige personage in het boek dat aan
de andere kant staat. De bizarre Doegin wordt aanzien wordt als de
extreemrechtse huisideoloog van Poetin Opvallend is dat Doegin als enige weigerde
met Gessen te praten, en zijn verhaal dus is gebaseerd op wat anderen over hem
vertellen.
De dikke, sombere turf van Masha
Gessen wordt precies in het midden ontsierd door een erg saai politologisch
hoofdstuk over ‘totalitarisme’. Gessens uitgangspunt en conclusie is immers dat
Rusland 25 jaar na de val van de Sovjet-Unie onder Vladimir Poetin opnieuw is
uitgegroeid tot een totalitaire staat. Poetin mag de democratie wel hebben
lamgelegd, het land totalitair noemen is te kort door de bocht. Russen kunnen
een relatief vrij leven leiden en zonder grote overheidscontrole doen wat ze
willen. Dat koppige vasthouden aan het etiket totalitarisme holt de erg
doorleefde kracht van Gessens boek jammer genoeg wat uit.
Bekroond met de National Book Award for Nonfiction 2017.
Masha Gessen: De toekomst is geschiedenis. De terugkeer van
het totalitaire Rusland, De Bezige Bij, Amsterdam 2018, 576 p. ISBN 9789403106106. Vertaling van The future is history : how
totalitarianism reclaimed Russia door Jan Robert Braat. Distributie Standaard
Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan