Nederlands proza

BOEKEN NR. 3, MAART 2018

Oscar van den Bogaard: Kindsoldaat

door Ine Kiekens

Steeds meer auteurs opteren ervoor om (een aspect van) hun eigen leven aan hun lezerspubliek voor te schotelen en op royale wijze te barderen met enkele lagen fictie. In welke mate feit en fictie met elkaar verbonden zijn, blijft veelal de vraag, maar de royale insteek is bij de recentste roman van Oscar van den Bogaard in ieder geval niet meer weg te denken. Al in oktober vorig jaar kondigde Van den Bogaard aan een familiegeschiedenis te schrijven over een buitenechtelijke zoon van prins Bernhard – hijzelf – en toen de roman Kindsoldaat in februari laatstleden gelanceerd werd, was de aandacht voor de afkomst van de ‘zelfverklaarde prins’ groter dan voor het boek zelf. Nochtans komt de geboorte van de kleine Maxwell – Van den Bogaards alter ego – pas aan het einde van de roman en zijn intussen talrijke vertellingen over de overgrootouders, grootouders en ouders van Maxwell de revue gepasseerd.

De vuistdikke roman van Van den Bogaard bestaat uit drie boeken waarin telkens een vrouw de hoofdrol speelt. Het eerste boek opent met de ontmoeting van Hermine en Edmond in Metternich, op het grensgebied van Nederland en Duitsland. De jongelui blijken voor elkaar voorbestemd, trouwen en Hermine is al snel zwanger van hun eerste tweeling. Helaas overlijden de meisjes Stella en Sophie enkele dagen na hun geboorte. Niet lang daarna wordt Hermine opnieuw zwanger van een tweeling. De jongens, Nol en Max, zijn een beter lot beschoren dan hun zusjes en groeien op tot vrijmoedige jonge knapen. Ze komen in contact met hun buurmeisje Nora die zich tot het hoofdpersonage van het tweede boek ontpopt.
 
Terwijl de oorlog zich in West-Europa ontvouwt, onderhoudt Nora een bijzondere relatie met beide broers: met Nol trouwt ze, met Max bedrijft ze de liefde. Drie kinderen komen dan ook uit die laatste relatie voort: Maxim, Elsie en Fransje. Elsie staat in het derde boek centraal. Toevallig ontmoet ze aan het hof van koningin Juliana prins Bernhard. Het onmogelijke gebeurt: Elsie en Bernhard worden op elkaar verliefd en uiteindelijk wordt Elsie ook zwanger van de prins. Intussen had Bernhard haar al toevertrouwd aan Jim, een van zijn dichtste medewerkers. Elsie laat Jim in het ongewisse en vertelt dat hij de vader van haar ongeboren kind is. Jim ruikt geen onraad en met de geboorte van Maxwell is de rest geschiedenis, aldus Van den Bogaard.
 
Zo grillig als een familie-epos kan zijn, zo grillig zijn ook de verhaallijnen in Kindsoldaat. Het zorgt ervoor dat de roman weinig voorspelbaar is, waardoor de lezer zich een soapkijker waant en met plezier de lotgevallen van de verschillende familieleden blijft volgen. Van den Bogaard toont zich als een ware verteller en met een sobere maar aangename en vlotte schrijfstijl kluistert hij zijn lezers vast aan zijn familiegeschiedenis.
 
Tegelijkertijd is het jammer dat het verhaal ook enkele vreemde kronkels bevat die er als het ware bij lijken gesleurd. Voorbeelden daarvan zijn de incest tussen broer Maxim en zus Elsie en de daaruit voortvloeiende zwangerschap en miskraam van Elsie. Het zijn in feite overbodige elementen in de roman die het verdere verloop van het verhaal vertragen. Soms lijkt het alsof de auteur door het inzetten van allerlei taboezaken nog eens extra wil benadrukken uit wat voor vreemde familie hij stamt. Met de volgende frasen maakt hij die idee heel expliciet:  
 
‘Waarom zijn jullie niet in staat gewone relaties te hebben?’ ‘Omdat wij nooit geleerd hebben hoe die eruitzien.’
 
De koppeling van het verhaal aan de biografie van de auteur laat dan ook in zekere zin een wrange nasmaak achter.
 
Op het eerste gezicht lijkt Kindsoldaat een vlot lezende familiegeschiedenis, maar onder de oppervlakte blijkt een grondige afrekening met het verleden van Van den Bogaard schuil te gaan. Aan de lezer om te kiezen welke onwelriekende deurtjes hij bij zijn lectuur gesloten laat.
 
Oscar van den Bogaard: Kindsoldaat, De Bezige Bij, Amsterdam 2018, 579 p. ISBN 9789023457756. Distributie Standaard Uitgeverij 

deze pagina printen of opslaan