VSB Poëzieprijs 2018

BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2018

Mieke van Zonneveld: Leger

door Dirk De Geest

Mieke van Zonneveld heeft het zich voor haar debuut niet bepaald gemakkelijk gemaakt. Haar poëzie is bij momenten eenvoudig en spreektalig, geschikt voor een podium, met de daarmee verbonden humoristische effecten en gedachtesprongen. Op andere ogenblikken kiest de dichteres echter bewust voor een taalgebruik dat opzettelijk ‘poëtisch’ aandoet, met een gedragen toon en een aparte woordenschat. Zelfs eindrijm wordt meer dan eens aangewend, ook al gebeurt dat doorgaans met een ironisch effect. Kortom, Van Zonneveld plaatst haar werk onmiskenbaar in een lange en prestigieuze literaire traditie, die van de klassieke poëzie, maar ze brengt daarin wel eigentijdse accenten aan.
 
Dat is ook duidelijk merkbaar in de thema’s die hier worden aangesneden. De dichteres neemt, zoals zovele collega’s, haar eigen leven als uitgangspunt voor de meeste van haar teksten. Jeugdherinneringen en de ervaring van de liefde zijn nooit veraf, maar het meest ingrijpend is de leukemie die haar lang heeft achtervolgd. De ziekte wordt opgeroepen in al haar hevigheid, maar ook de manier waarop de medische wetenschap die lichamelijke tekortkomingen tracht te verbergen achter een wetenschappelijk jargon wordt bekritiseerd.
 
Op die manier gaat het niet enkel om de strijd van een individu tegen een ziekte – dan nog een ziekte die door het eigen lichaam is gegenereerd – maar eveneens om de strijd tegen onbegrip, zelfs tegen de taal. Van Zonneveld kiest dan ook bewust voor een zekere afstand in haar toon. Lezers die geneigd zijn gedichten te lezen om er vlotte emoties en medeleven uit te halen, zijn bij haar daarom aan het verkeerde adres. Haar titel Leger kan bijvoorbeeld gelezen worden als een verwijzing naar die strijd om het bestaan in medische zin, maar ook als een comparatief van het adjectief ‘leeg’. Even relevant lijkt mij de betekenis van ‘leger’ als een dierenverblijf, een plaats waarin het ik zich kan nestelen.
 
Die nadrukkelijke literaire inbedding van haar levenservaringen is ook in de andere gedichten doorslaggevend. Of zij het nu heeft over de liefde of over haar vader, de dichteres ziet die persoonlijke gebeurtenissen ontegensprekelijk in een veel ruimer verband. Vaak neemt zij daarom haar toevlucht tot Bijbelse verhalen, tot sprookjes en mythen om dat te onderstrepen. Doornroosje wordt bijvoorbeeld getransformeerd tot een moderne passionele vrouw, Babel en de verbanning uit het paradijs staan voor de zoektocht van het ik in een allesbehalve vanzelfsprekende wereld, en ook de legendarische maar onbereikbare liefde van Heloise voor Abelard krijgt hier een functionele plaats. Het zijn op het eerste gezicht misschien zwaarwichtige referentiekaders maar ze dienen vooral om het puur anekdotische niveau te overstijgen. Daarenboven worden ze doorgaans op een vrij lichte, relativerende en speelse manier aangewend, eerder dan als een poging om het eigen vers erudiet op te smukken.
 
Net door die combinatie van speelsheid en het besef tot een culturele traditie te horen krijgt dit debuut een aparte toon. Soms doet het denken aan performancepoëzie, maar op andere momenten lijkt Van Zonneveld een soort van nieuwe Hester Knibbe of Gerrit Achterberg. Maar bovenal komt zij naar boven als een geheel eigen stem. Soms blijft ze nog te zeer steken in haar modellen, maar Leger is zeker een van de beste bundels die ik afgelopen jaar mocht lezen.
 
Mieke van Zonneveld: Leger, De Bezige Bij, Amsterdam 2017, 56 p. ISBN 9789023442790. Distributie WPG Boeken

Meer besprekingen over VSB Poëzieprijs 2018

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri