Letterkunde

BOEKEN NR. 4, APRIL 2017

Rémon van Gemeren: Couperus

door Jo Vanderwegen

Met deze bijzonder lijvige uitgave poogt Rémon van Gemeren een volledig beeld te geven van de Nederlandse schrijver Louis Couperus (1863 -1923), auteur van klassiekers als De Stille Kracht, Eline Vere en Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan.... Van Gemeren maakte al eerder naam dankzij de vele artikelen die hij over Couperus schreef in Arabesken, het tijdschrift dat volledig aan deze enigszins mysterieuze schrijver is gewijd. Trouwens, in de jaren tachtig van de vorige eeuw al publiceerden Frédéric Bastet en Albert Vogel levensbeschrijvingen over de man – werken die overigens algemeen de status van klassieker meekregen omwille van hun grondige aanpak.
 
Wat kan Rémon van Gemeren daar nog aan toe voegen? Hij had zich tot doel gesteld het clichébeeld van Louis Couperus – dat van een dandy, van een Tachtiger die gehuwd was met zijn nicht om zijn verdoken homoseksualiteit te maskeren, van een mysterieuze aristocraat die leefde met de herinnering aan Indië – te ontkrachten. Daartoe wilde hij zich vooral baseren op het literaire werk. Familieleden van Couperus hadden alle documenten die betrekking hadden op zijn leven, na zijn dood laten vernietigen, overeenkomstig de wens van de schrijver. Zo komt het dat meerdere periodes in zijn leven ‘goeddeels bedekt liggen onder het zand van de tijd’, aldus Van Gemeren. Hij trachtte daarom in de teksten van de schrijver de mens Couperus terug te vinden. 
 
Hoewel sommige van Couperus’ werken overduidelijk autobiografisch zijn, zoals zijn roman Metamorfoze (hoofdpersoon Hugo Aylva roept er zelfs op een gegeven moment in uit: ‘Ik ben metamorfoze!’), wordt het spel niet altijd zo helder gespeeld. Zelf was Louis Couperus van mening dat zijn eigen leven er weinig toe deed: het ging immers om zijn wérk, dat los van de schrijver gezien diende te worden. En over dat werk zei hij in één van zijn beschouwingen : ‘Begrijpt ge het? Dat, als ik lieg, de leugen mij een zaligheid is, een wellust, een extaze kan worden! Dat ik altijd gelogen heb! Dat ik nooit anders zàl dan liegen!’ Van Gemeren zag zich dus voor een lastige klus geplaatst door zijn eigen onderwerp. Feit of fictie, wat is echt?
 
De biografie is opgebouwd uit vier chronologische delen – die tevens de aardrijkskundige wandel van Couperus reflecteren: Van oost naar west (1863-1891), Van noord naar zuid (1891-1905), Van zuid naar noord (1905-1915) en Van west naar oost (1915-1923). De delen zijn op hun beurt weer onderverdeeld in een drie à viertal hoofdstukken. Een in- en uitleiding, een uitstekend en pittig notenapparaat en niet te vergeten een register ronden het omvangrijke werk af. 
 
Qua volledigheid kan de missie van Rémon van Gemeren bij voorbaat geslaagd heten. De biograaf gaat in op Couperus' leven in Nederland, alsook op zijn reizen naar Italië en het Verre Oosten (Indonesië, China en Japan). De lezer van Couperus krijgt een zeer grondige analyse van het literaire werk, alsook een uitgebreide uiteenzetting van de maatschappelijke omstandigheden waarin het leven van Couperus zich afspeelde. Van Gemeren illustreert zijn standpunten met veel citaten van Couperus zelf, maar ook van tijdgenoten en kenners. Hij gaat daarenboven in op de toenmalige receptie van zijn werk en toont Couperus’ reactie op de kritieken aan zijn adres. 
 
De tekst zelf leest vlot, maar de hoeveelheid (interessante!) informatie kan overdonderend zijn, zeker voor wie voor het eerst met Couperus in aanraking komt. Kennis van het primaire werk van Couperus is bijgevolg aan te bevelen, hoewel niet strikt noodzakelijk. Zeker nodigt dit boekwerk uit om naar het oorspronkelijke werk van Couperus terug te grijpen. In dat opzicht is Couperus een uitstekend werk. Geïllustreerd met zwart-witprenten.
 
Amsterdam : Prometheus 2017, 958 p. ISBN 9789035140882. Distributie: WPG Uitgevers 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri