Nederlands proza

BOEKEN NR. 1, JANUARI 2017

Nelleke Noordervliet: Aan het eind van de dag

door Lisanne Vroomen

‘Biografieën over mensen die deugen, - en dat is door de bank genomen toch het soort dat het tot een biografie brengt - halen het qua spanning niet bij biografieën over mensen die niet deugen, vooral als algemeen wordt gedacht dat ze wel deugen.’   
Dit citaat prijkt op de openingspagina van de website van Nelleke Noordervliet. Treffender kan haar nieuwste boek niet omschreven worden. In Aan het eind van de dag neemt Clara Hartong contact op met Katharina Mercedes Donker. Clara wil een biografie schrijven over ex-minister Katharina Donker. Katharina Donker weigert mee te werken, maar door het verzoek gaat ze wel de confrontatie met haar eigen verleden aan.
 
Katharina Donker groeit op in de lagere klassen van Amsterdam. Haar ambitie is eenvoudig: ontsnappen. Dat doet ze op twee manieren: aanvankelijk door weg te lopen naar Parijs. Hier ontmoet ze de Spaanse Javier, van wie ze zwanger raakt. Na een paar jaar te hebben doorgebracht bij haar schoonfamilie in Barcelona, neemt Katharina weer de benen, dit keer met haar zoontje. Ze keert terug naar Amsterdam en gaat studeren. Ook dit is een vorm van ontsnappen: ontsnappen aan het milieu waar ze vandaan komt, hoewel ze er toch onlosmakelijk mee verbonden blijft.  
 
De rest van haar leven zien we vooral fragmentarisch: ze promoveert, gaat de politiek in, wordt minister, krijgt een dochter. Het is duidelijk dat ze de weg naar de top aflegt van een alleenstaande moeder die in de horeca werkt, tot minister, maar hoe deze weg verloopt, blijft vaag. Duidelijker is haar teloorgang: de idealen van haar en haar generatiegenoten worden omgezet in verraad, chantage, intrige en machtsspelletjes. Maar de teloorgang bevindt zich niet alleen op het politieke vlak, maar ook op het persoonlijke. Ze verliest de grip op haar zoon en bovenal op haar bipolaire dochter Hanna, die Katharina verwijt dat ze zowel haar als haar vader in de steek heeft gelaten. Een poging van Katharina om de band te herstellen eindigt traumatisch. Langzaam maar zeker wordt duidelijk waarom Katharina de biografie van Clara vreest. Ze is teleurgesteld in zichzelf, heeft fouten gemaakt en niet bereikt wat ze wilde bereiken.
 
Het boek kaart enkele interessante thema’s aan. Allereerst is er de tegenstelling tussen Katharina’s ouderlijk nest en haar nieuwe politieke milieu, die subtiel blijkt uit het verschil in publiek bij haar promotie. In haar politieke carrière wil Katharina haar oude milieu vertegenwoordigen, maar tegelijkertijd vervreemdt ze ervan. Dit blijkt op schrijnende wijze als zij later Amsterdam-Oost bezoekt en een oud-buurtgenote haar verwijt er ‘een potje van gemaakt’ te hebben. ‘Ik zie dat alles, alles, werkelijk alles wat ik heb nagestreefd, alles wat ik met oprechte bedoelingen heb gedaan volkomen nutteloos was,’ concludeert Katharina als ze thuis over het incident nadenkt.

De grens tussen het persoonlijke en het politieke loopt als een rode draad door het boek. Met haar verzet tegen de biografie wil Katharina deze grens bewaken, maar haar bewondering voor Medea, die van het persoonlijke het politieke maakt, geeft Katharina aan dat ze weet dat deze grens een illusie is. Ook haar politieke en persoonlijke leven zijn sterk met elkaar vervlochten. Het is immers haar persoonlijke leven dat haar ertoe aanzet de politiek in te gaan:  
 
‘Het was – heus waar – mijn droom, mijn vaste voornemen, mijn strategie, mijn hoogstpersoonlijke queeste: de macht te krijgen in dit land om mannen als mijn vader, vrouwen als mijn moeder te wreken, en robuuste eerlijkheid en solidariteit te kweken in de politiek in en in de maatschappij.’
 
Aan het eind van de dag raakt aan verschillende interessante thema’s, maar de kern is de confrontatie van Katharina met haar eigen verleden. Noordervliet weet dit weer te geven in een hoofdzakelijk nuchtere schrijfstijl doorspekt met voldoende metaforen en literaire verwijzingen, maar bovenal met een ongekend geraffineerde psychologische diepgang.
 
Amsterdam : Atlas Contact 2016, 347 p. ISBN 9789025448691. Distributie: Veen Bosch & Keuning 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri